Σπινθήρας
Μηνιαία Επιθεώρηση για τον Άνθρωπο και τη Γνώση
Η Ιστορία είναι η διαδρομή του Ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία
Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Η. Ορφανός - Απτεραίος (apteraios@yahoo.com)
09 Φλεβάρη 2010, Τεύχος 03, Τόμος 2 , Θέματα:
1.Για τους Δαβίδ και Γολιάθ των καιρών μας (της σύνταξης)
2. Ιστορία: Η Μακεδονία και η Θεσσαλονίκη στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ.
3. Λογοτεχνία: Σάτιρα και «Ραμπαγάς»
4. Υγεία: Γυμναστική και διατροφή
5. Αστρονομία: Πλούτων 80 ετών!
6. Περιβάλλον: Άνθρωπος και Νερό στον 21ο αι.
7. Πολιτική Οικονομία: Η Κλασική Σχολή του 19ου αι.
8. Ο γύρος του κόσμου με… 222 λέξεις
Για τους Δαβίδ και Γολιάθ των καιρών μας
Οι καιροί είναι δύσκολοι. Για τους ανθρώπους των ημερών μας. Και την καθημερινή ζωή τους. Τόσο ως μεμονωμένων ατόμων, όσο και ως μελών οργανωμένων κοινωνικών συνόλων. Είναι πασιφανές πια πως μέρα με τη μέρα οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.
«Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό», λέει μια παλιά παροιμία. Οι «μεγαλοκαρχαρίες» υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Ευημερούν και παρασιτούν σε βάρος των άλλων. Και λαίμαργα και ακόρεστα καταβροχθίζουν τους πιο αδύναμους. Ή τους εξαναγκάζουν, με διάφορα «τεχνάσματα», σε περιθωριοποίηση ή σύνθλιψη και στέρηση των με αίμα και πολύχρονους αγώνες καταχτήσεών τους σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μα το «δίκαιο της πυγμής» που αυτοί προτάσσουν ως «ευαγγέλιο» και μέσο επιβολής της δύναμής τους έχει το … αντίδοτό του. Κάθε πολίτης χωριστά και όλοι μαζύ, εάν ορθώσουν τη φωνή και το ανάστημά τους, θα μοιάζουν με τεράστιο ανάχωμα, με πανύψηλο οδόφραγμα στην επέλαση των ισχυρών. Θα 'ναι σαν το μετριόφρονα Δαβίδ κόντρα στους σύγχρονους άπληστους και κομπορρήμονες Γολιάθ!
Όποιος, όμως, δεν ξεσηκώνεται για όσα βλέπει σήμερα αλλά παραμένει αδρανής, θυσιάζει, εν γνώσει του, το μέλλον το δικό του και των παιδιών του. Ο ίδιος είναι που βάζει μόνος του τη θηλιά στο λαιμό του, που, υποχωρώντας απ’ όσα οι αγώνες των προηγούμενων γενεών του χάρισαν ή τον έφεραν να δικαιούται, επιτρέπει στους άλλους να τον καταπατούν ηθικά και υλικά.
Τίποτα, όμως, δεν επιτυγχάνεται χωρίς τη συνεργασία, την ανιδιοτελή αλληλεγγύη μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων. Οι αγώνες του λαού θα αποχτήσουν μεγαλύτερη δύναμη και θα είναι καρποφόροι μονάχα όταν όλοι καταλάβουν πως το κοινό καλό και όχι οι στείροι και κενόδοξοι εγωισμοί πρέπει να πρυτανεύει στις σκέψεις, τα λόγια και τις πράξεις όλων μας.
(Της σύνταξης)
Ιστορία:
Η Μακεδονία και η Θεσσαλονίκη στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ.
Επηρεασμένος πιθανώς από τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού, ο διάδοχός του στο ρωμαϊκό θρόνο Κωνσταντίνος ο Μέγας (φωτογραφία), που βασίλεψε από το 306 έως το θάνατό του σε ηλικία 65 ετών, το 337 μ.Χ., τις συνέχισε και άλλαξε σημαντικά το διοικητικό χάρτη της αυτοκρατορίας. Η μεγαλύτερη καινοτομία του Διοκλητιανού ήταν το διοικητικό σύστημα της τετραρχίας, σύμφωνα με το οποίο το αχανές Ρωμαϊκό κράτος δε διοικούνταν πια από έναν αλλά από δύο αυτοκράτορες (αυγούστους) και από δύο αντικαταστάτες τους (καίσαρες). Έτσι υπήρχε μεγαλύτερος έλεγχος στον τρόπο άσκησης της εξουσίας.
Επί Κωνσταντίνου, λοιπόν, πιθανώς πριν το 327 μ.Χ., η Διοίκηση της Μοισίας χωρίσθηκε στις Διοικήσεις της Δακίας και Μακεδονίας, όπως μαρτυρείται στη Notitia dignitatum, έργο που χρονολογείται στον 5ο αιώνα. Στο νέο διοικητικό σχήμα, η επαρχία της Μακεδονίας χωρίσθηκε σε Macedonia prima και Macedonia secunda. Έτσι, τον 4ο αιώνα τα όρια της Μακεδονίας έφθαναν μέχρι τον ποταμό Νέστο ανατολικά, προς βορράν μέχρι το σημερινό Βελεσά (Titov-Veles), στα δυτικά μέχρι την Παλαιά Ήπειρο και στα νότια μέχρι τη Θεσσαλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα όρια της Μακεδονίας μεταβάλλονται στους αιώνες που ακολουθούν.
Τον Οκτώβριο του 303 μ.Χ., ο Δημήτριος, ο κατοπινά πολιούχος της Θεσσαλονίκης και ένας από τους δημοφιλέστερους αγίους του αγιολογίου της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μαρτυρεί, θύμα των διωγμών του Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού (ήταν στο θρόνο από το 284 έως το 305 μ.Χ.) κατά των Χριστιανών. Στους διωγμούς του Διοκλητιανού μαρτύρησαν ακόμη οι Θεσσαλονικείς χριστιανοί Αλέξανδρος, Ανυσία, Δομνίνος, οι πρωτομάρτυρες αδελφές Αγίες Αγάπη, Ειρήνη και Χιονία, και άλλοι. Μια δεκαετία αργότερα (312 – 313 μ.Χ.) ανεγείρεται στον τόπο που μαρτύρησε ο Δημήτριος ένας μικρός χριστιανικός ναός.
Ο Κωνσταντίνος, μολονότι είχε στο νου του τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, που υλοποιήθηκε το 330 μ.Χ., αντιλήφθηκε, λοιπόν, την σπουδαιότητα της Θεσσαλονίκης ως διοικητικού κέντρου αντιλήφθηκε και την κατέστησε βάση των επιχειρήσεών του, κατά την περίοδο 322 – 323 μ.Χ. Σύμφωνα με τον ιστορικό του 5ου αιώνα, Ζώσιμο, ο Κωνσταντίνος κατασκεύασε στη νοτιοδυτική γωνία της πόλεως, στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα «Λαδάδικα», ένα τεχνητό τετράγωνο λιμάνι, για να ελλιμενισθούν τα πλοία του στόλου που είχε συγκεντρώσει, προκειμένου να μεταφέρει τον στρατό του στη Μικρά Ασία στην αναμέτρησή του με το Λικίνιο.
Ο «σκαπτός» λιμένας του Μεγάλου Κωνσταντίνου έμελλε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εμπορική κίνηση και οικονομική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης στα βυζαντινά χρόνια, όπως αναφέρουν πηγές του 10ου και του 12ου αιώνα. Ας σημειωθεί ότι στις φυλακές της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκε μετά την ήττα του ο Λικίνιος και εκεί παρέμεινε έως την εκτέλεσή του, το 325 μ.Χ.
Πριν λίγα χρόνια, όμως, το ΚΑΣ αποφάσισε την κατάχωση ενός υδραγωγείου που έφτιαξε ο Μέγας Κωνσταντίνος στη Θεσσαλονίκη (βλ. «Ελευθεροτυπία», 09 Γενάρη 2008). Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι αρχιτέκτονες ήταν υπέρ της ανάδειξης του μνημείου. Είχαν προθυμοποιηθεί μάλιστα να καταβάλουν οι ίδιοι το ήμισυ του συνολικού κόστους των 400.000 ευρώ, ώστε να διατηρηθεί το υδραγωγείο στο υπόγειο της πολυκατοικίας και να γίνει επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Το υδραγωγείο είναι η μοναδική επιβεβαίωση της παρουσίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη και το πρώτο έργο υδροδότησης στην πόλη. Εντοπίστηκε στην Άνω Πόλη, στη διάρκεια εργασιών για την ανέγερση πολυκατοικίας. Σύμφωνα με τα πρακτικά του Αρχαιολογικού Συνεδρίου της Θεσσαλονίκης το 2004, η κινστέρνα, όπως λέγεται, είναι ένα πολύ μεγάλο δημόσιο έργο, μοναδικής αξίας, ύψους 10 μ. και μήκους 12 μ. Οπως είχε ανακοινωθεί τότε, είναι ένα από τα δύο έργα που έκανε ο Μεγάλος Κωνσταντίνος, όταν είχε επισκεφτεί τη Θεσσαλονίκη, τη διετία 320 – 322 μ.Χ., το άλλο ήταν το λιμάνι όπως εγράφη νωρίτερα. Και ήταν αυτό που για πρώτη φορά συγκέντρωνε το νερό και το έφερνε στην πόλη, που εκτεινόταν κάτω από το σημείο αυτό, για τις ανάγκες υδροδότησης των πολιτών.
Στοιχεία για το παρόν άρθρο αντλήθηκαν και από τους διάφορους ιστοριογράφους του Βυζαντίου και της πολύχρονης διαδρομής του (Οστρογκόρσκι, Λεφτσένκο, Κορδάτος, Καραγιαννόπουλος, Χριστοφιλοπούλου, Ντηλ, Βασίλιεφ, Σαββίδης, Λουγγής, Μάνγκο κ.α.) και από το άρθρο του Θ. Κορρέ «Βυζαντινή Μακεδονία» (324 – 1025 μ.Χ.) στις ιστοστελίδες του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού αγώνα (http://www.imma.edu.gr/imma/history/04.html) .
Λογοτεχνία:
Σάτιρα και «Ραμπαγάς»
Στο β’ μισό του 19ου αιώνα, στην ελληνική δημοσιογραφία και λογοτεχνία ξεχωρίζει η σατιρική «φλέβα» του Κλεάνθη Τριανταφύλλου, η οποία γίνεται γνωστή στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις στήλες της σατιρικής εφημερίδας «Ραμπαγάς», την οποία ο ίδιος εξέδιδε στην Αθήνα (πηγές μας για το παρόν άρθρο στάθηκαν τα αρχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου). Ο «Ραμπαγάς» θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί και πρόδρομος του «Ρωμιού», που τα επόμενα χρόνια θα κυκλοφορήσει ο Γ. Σουρής.
Ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος, λοιπόν, γεννήθηκε στα Ξάμπελα ή στην Απολλωνία της Σίφνου, το 1849/1850. Νεαρός βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, θα ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και συνεργάστηκε με τα έντυπα «Νεολόγος», «Κουδουνάτος», «Σάλπιγξ» και «Διογένης». Το καυστικό του ύφος του απέφερε διώξεις από τις τουρκικές αρχές και έτσι, βρέθηκε στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, ενώ είχε αρχίσει το άστρο του Χαριλάου Τρικούπη να ανατέλλει στην πολιτική και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος βρισκόταν προς τα τέλη του, ο Τριαντάφυλλος, το 1878, ίδρυσε από κοινού με τον Κωνσταντινουπολίτη δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη, που και αυτός είχε γνωρίσει διώξεις από την τουρκική κυβέρνηση, τη σατιρική εφημερίδα «Ραμπαγάς», όπου, επί σειρά ετών, δημοσίευσαν κείμενα μεταξύ άλλων και ο Κωστής Παλαμάς, ο Εμμ. Ροΐδης, ο Γ. Δροσίνης και ο Δημήτριος Ταγκόπουλος. Ο «Ραμπαγάς» οφείλει το όνομά του σε μια κωμωδία του Γάλλου συγγραφέα Βικτοριέν Σαρδού, η οποία είχε ανεβεί στα αθηναϊκά θέατρα εκείνη την εποχή, και σήμαινε τον πολιτικό αριβίστα, τον ασυνείδητο συμφεροντολόγο, τον αυλοκόλακα, τον καταφερτζή. Εκτός, μάλιστα, από το όνομα της εφημερίδας, το «Ραμπαγάς» παρέμεινε και ως φιλολογικό ψευδώνυμο του Τριανταφύλλου.
Τα δημοσιεύματα του «Ραμπαγά» προκαλούσαν αντιδράσεις και οδήγησαν σε φυλάκιση των εκδοτών του. Ωστόσο και παρά την αποχώρηση του Γαβριηλίδη, το 1880, και την ίδρυση απ’ αυτόν του σατιρικού «Μη Χάνεσαι», ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος θα συνεχίσει τη δημοσιογραφική και σατιρική του δράση σε συνεργασία με τον Ρόκκο Χοϊδά, πρόδρομο του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, αλλά, όμως, δε θα πάψουν οι συνεχείς και ακατάπαυστες εις βάρος του διώξεις. Τελικά, το 1889 θα οδηγηθεί με το Ρόκκο Χοϊδά στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αμφίσσης με την κατηγορία της εξυβρίσεως του Βασιλέως και του διαδόχου. Αποτέλεσμα, καταδίκη σε κάθειρξη 7 ετών. Μέσα στη φυλακή, περί το τέλος του 1889, ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος θα βάλει τέλος στη ζωή του με ένα περίστροφο.
Υγεία:
Γυμναστική και διατροφή
Ακούμε και μαθαίνουμε όλοι μας πολλά κάθε μέρα για τη σημασία της καλής υγείας στην ανθρώπινη ζωή. Όλοι θεωρούν τη σωματική ευεξία ως ένα από τα χρησιμότερα εφόδια του ανθρώπου στην προσπάθειά του να υπερφαλαγγίσει τα εντός και εκτός προγράμματος εμπόδια, τα οποία μεγαλώνουν και δυσκολεύουν όσο περνάνε τα χρόνια σε συνδυασμό μάλιστα και με τις σε διάφορους λόγους οφειλόμενες ψυχικές εναλλαγές μας. Στη σωματική, όμως, υγεία ο καθένας μας αναγνωρίζει πως καθοριστικό ρόλο παίζει και η σωστή και προσεχτική διατροφή συνεπικουρούμενη από τη σωματική άσκηση, οι οποίες, όπως λένε οι γιατροί και οι ειδικοί, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και, κατ’ επέκταση, την ανθρώπινη άμυνα έναντι όσων ασθενειών τείνουν να μας πλήττουν καθημερινά. Εάν η προσεχτική διατροφή καθιστά ανθεκτικό τον ανθρώπινο οργανισμό και δυσάλωτο στους ιούς και τις ασθένειες, η τακτική άσκηση ενισχύει την καρδιαγγειακή λειτουργία, μειώνει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης, συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση της γλυκόζης του αίματος και φυσικά βοηθά να διατηρούμε υγιές βάρος και σωματικό λίπος.
Αστρονομία:
Πλούτων 80 ετών!
Φέτος, συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τότε που η ανθρωπότητα γνώρισε τον… Πλούτωνα! Το Γενάρη του 1930 (21/01), λοιπόν, ο αστροφυσικός Clyde William Tombaugh ανακάλυψε και φωτογράφισε τον 9ο πλανήτη του πλανητικού μας συστήματος. Η μέση απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο είναι 5.913,52 εκατομμύρια χλμ. και η περίοδος περιφοράς του 248,54 χρόνια.
Η μάζα του είναι το 1/400 της γήινης μάζας και η διάμετρός του το 1/4 της γήινης διαμέτρου. Η πυκνότητά του (2 gr/cm3) υποδεικνύει ότι αποτελείται κατά 70% από βραχώδη πετρώματα και κατά 30% από πάγο νερού.
Η περίπτωση του Πλούτωνα εμφανίζει σημαντικές διαφορές με όλους τους υπόλοιπους πλανήτες. Περιστρέφεται κατά την αντίθετη φορά σε σχέση με τους άλλους, ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τιμές της εκκεντρότητάς του (0,294) και της κλίσης του άξονα περιστροφής του (122,46°). Υπερβαίνουν σημαντικά τις αντίστοιχες τιμές όλων των άλλων πλανητών του πλανητικού μας συστήματος. Να σημειωθεί, όμως, και ότι ο δορυφόρος του Πλούτωνα, ο Xάροντας ανακαλύφθηκε στις 2 Ιουνίου 1978 και η επιφάνειά του, σε αντίθεση με εκείνη του Πλούτωνα, καλύπτεται από πάγους νερού.
Τέλος να γραφεί ότι τα στοιχεία για το παρόν σημείωμα αντλήθηκαν από το άρθρο της αστροφυσικού κ. Ευαγγελίας Λυρατζή, «Πλούτων, ένας «εκκεντρικός» πλανήτης» στην εφημερίδα «Καθημερινή» (20 – 02 – 2005), ενώ σήμερα, υπάρχουν τρεις αναγνωρισμένοι νάνοι πλανήτες στο ηλιακό σύστημα: Ο Πλούτωνας, ο αστεροειδής Δήμητρα και η Έριδα ή όπως αρχικά λεγόταν Ξένη ή 2003 UB313, ένα αντικείμενο της ζώνης Kuiper που ανακαλύφθηκε μόλις το 2005 και που είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα.
Ταξίδια:
Στη Λευκορωσία
Σε μιαν από τις πρώην δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, τη Λευκορωσία, θα ταξιδέψουμε με το παρόν σημείωμα ως «οδηγό». Πρωτεύουσά της είναι το Μινσκ (πληθυσμός: 1,8 εκατομμύρια κάτοικοι), ενώ η έκταση της Λευκορωσίας είναι 207.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στα οποία ζουν 9,7 εκατομμύρια περίπου άνθρωποι και έχουν νόμισμα το λευκορωσικό ρούβλι.
Η Λευκορωσία συνορεύει Δυτικά με την Πολωνία, Βορειοδυτικά με τη Λιθουανία και τη Λετονία, Βόρεια και Ανατολικά με τη Ρωσία και Νότια με την Ουκρανία. Δεν έχει διέξοδο προς τη θάλασσα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών, η ελληνική παρουσία στη Λευκορωσία δεν είναι μεγάλη. Οι ομογενείς ανέρχονται περίπου σε 4000 και διαβιούν, κυρίως, στην περιφέρεια της πρωτεύουσας Μινσκ. Υφίσταται, ωστόσο, σύλλογος των ελληνικής καταγωγής Λευκορώσων πολιτών, με την επωνυμία «Πελοπόννησος», ενώ η πρεσβεία της Ελλάδας στη Μόσχα είναι παράλληλα διαπιστευμένη και στη Λευκορωσία.
Όσοι βρεθούν στο Μινσκ (φωτογραφία από κεντρικό δρόμο), αξίζει να πάνε να ιδούν το κτίριο της κυβέρνησης της Λευκορωσίας, την εκκλησία του Αγ. Σίμωνα και της Αγ. Ελένης, το μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, τους βοτανικούς κήπους, αλλά και τον μπαρόκ ορθόδοξο καθεδρικό ναό του Αγ. Πνεύματος.
Δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Λευκορωσίας είναι το Γκόμελ (506.000 κάτοικοι). Η πόλη είναι χτισμένη στο νοτιοανατολικό άκρο της χώρας και αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό κέντρο και έδρα πανεπιστημίου.
Στο βορειοανατολικό άκρο της χώρας, στις όχθες του ποταμού Νταουγκάβα είναι χτισμένη η πόλη Βιτέμπσκ (369.200 κάτ.). Η πόλη Μογκιλιόφ (363.000 κάτ.) βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της χώρας και αποτελεί σημαντικό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο και μεγάλο ποτάμιο λιμάνι. Ιδρύθηκε το 1267 ενώ η πόλη Γκρόντνο (285.000 κάτ.), χτισμένη στο δυτικό τμήμα της χώρας, στις όχθες του ποταμού Νιέμεν, αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό κέντρο και σιδηροδρομικό κόμβο.
Στο νοτιοδυτικό άκρο της Λευκορωσίας, πολύ κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, είναι χτισμένη η πόλη Μπρεστ (277.000 κάτ.). Ιδρύθηκε τον 11ο αι. και σήμερα αποτελεί μεγάλο εμπορικό κέντρο και σημαντικό σιδηροδρομικό κόμβο.
Συνολικά, 209 πόλεις και κωμοπόλεις και 9.200 χωριά καταστράφηκαν στη Λευκορωσία και 1 στους 4 Λευκορώσους πέθανε κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου – 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων και 380.000 που απελάθηκαν στην Γερμανία ως εργάτες.
Η επίσημη ονομασία του κράτους είναι Δημοκρατία της Λευκορωσίας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της 28ης Μαρτίου 1994, το πολίτευμα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία για θητεία 5 χρόνων, την οποία μπορεί να ανανεώσει μία μόνο φορά. Με την έγκριση του Κοινοβουλίου (αρχή της δεδηλωμένης) διορίζει τον πρωθυπουργό και το υπουργικό συμβούλιο, που ασκούν την εκτελεστική εξουσία. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Εθνικό Κοινοβούλιο, που αποτελείται από 300 μέλη και τα οποία αναδεικνύονται κάθε 5 χρόνια με γενικές εκλογές. Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι πολίτες της χώρας που είναι άνω των 18 ετών.
Τέλος, τον Οκτώβριο του 2009, όπως ανακοινώθηκε, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα δώσει στην κυβέρνηση της Λευκορωσίας πρόσβαση σε έκτακτα δάνεια ύψους 700 εκατ. δολαρίων, αυξάνοντας το πακέτο δανεισμού της χώρας για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στα 2,23 δισ. δολάρια.
Περιβάλλον:
Άνθρωπος και Νερό στον 21ο αι.
Πριν λίγα χρόνια, το 2003, στα πλαίσια του εορτασμού του «Παγκόσμιου Έτους για τα Νερά» δόθηκαν στη δημοσιότητα διάφορα χρήσιμα στοιχεία για τους υδάτινους πόρους παγκοσμίως. Έτσι, έγινε γνωστό ότι ενώ το 70% της επιφάνειας του πλανήτη καλύπτεται από νερά, το 97,5% από το σύνολο είναι αλμυρό (θάλασσες). Κι από το υπόλοιπο 2,5% που αποτελεί το γλυκό νερό, σχεδόν τα 3/4 είναι πάγος, κυρίως στην Ανταρκτική.
Η χρήση του νερού αυξάνεται παντού. Τα 6 δισεκατομμύρια ανθρώπων του πλανήτη, ήδη χρησιμοποιούν το 54% από το σύνολο των αποθεμάτων νερού που περιέχεται στα ποτάμια, τις λίμνες και τις υπόγειες πηγές. Μέχρι το 2025, αυτό το ποσοστό θα φτάσει το 70%. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζει την επίδραση της αύξησης του πληθυσμού στα αποθέματα του νερού. Εάν η κατά κεφαλή κατανάλωση αποθεμάτων νερού συνεχίσει να αυξάνεται με τον τρέχοντα ρυθμό, ο άνθρωπος θα χρησιμοποιεί το 90% των διαθέσιμων αποθεμάτων μέσα σε 25 χρόνια, αφήνοντας μόλις το 10% για τα υπόλοιπα είδη του πλανήτη.
Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2003, σε παγκόσμια βάση, το 69% των νερών που κάνει χρήση ο άνθρωπος σε ετήσια βάση, απορροφάται από τη γεωργία (το πιο πολύ με τη μορφή άρδευσης). Η βιομηχανία χρησιμοποιεί το 23% και η οικιακή χρήση (νοικοκυριό) το 8%. Αυτά τα μέσα παγκόσμια ποσοστά ποικίλουν πάρα πολύ ανάμεσα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Στην Αφρική για παράδειγμα, η γεωργία καταβροχθίζει το 88% της συνολικής κατανάλωσης, ενώ η οικιακή χρήση καταναλώνει το 7% και η βιομηχανία μόλις το 5%. Στην Ευρώπη πάλι, το περισσότερο νερό καταναλώνεται από τη βιομηχανία (54%), ενώ το μερίδιο της γεωργίας φτάνει το 33% και η οικιακή χρήση το 13%.
Υπάρχουν, όπως ανακοινώθηκε στα πλαίσια του «Έτους για τα Νερά», στις ημέρες μας, περισσότεροι από 1 δισ. ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε σταθερά αποθέματα καθαρού νερού. Υπάρχουν 2,4 δισ. ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές συνθήκες υγιεινής. Τέλος, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά, καθώς: (Α) Περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, πεθαίνουν κάθε χρόνο από αρρώστιες που συνδέονται με κακή ποιότητα νερού και υγιεινής. (Β) Περισσότερα από 6.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από αρρώστιες, οι οποίες μπορούν να προληφθούν με τη βελτίωση της ποιότητας του νερού και των συνθηκών υγιεινής και (Γ) Πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι ασθενούν κάθε χρόνο από παρόμοιες ασθένειες.
Πολιτική Οικονομία:
Η Κλασική Σχολή του 19ου αι.
Η Κλασική σχολή πολιτικής οικονομίας (βλ. «Ελευθεροτυπία», 12 – 02 – 2002, Π. Δρακόπουλος, «Οι μεγάλες σχολές των Οικονομικών») θεωρείται δημιούργημα των Αγγλων οικονομολόγων του τέλους του 18ου και του 19ου αιώνα (μέχρι περίπου το 1870). Χρονικά, συμπίπτει με τη ραγδαία εξάπλωση της βιομηχανικής επανάστασης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μπορούμε να πούμε ότι μεταξύ τους υπάρχει στενή σχέση και αλληλεπίδραση.
Ο Άνταμ Σμιθ, όταν δημοσίεψε το βιβλίο του «Έρευνα για τον πλούτο των εθνών» (1776), έκανε λόγο για τους τρεις συντελεστές της παραγωγής (γη, εργασία, κεφάλαιο). Τους θεώρησε μάλιστα ως τους βασικούς παράγοντες πλουτισμού ενός έθνους. Ο Σμιθ ήταν, μάλιστα, εκείνος που πίστεψε ότι ιδανική οικονομία είναι αυτή που αυτορυθμίζεται αυτομάτως μέσα από την ελεύθερη αγορά (το περίφημο «αόρατο χέρι» που συντονίζει τα ατομικά συμφέροντα).
Στο ξεκίνημα του 19ου αι., ο Ντέιβιντ Ρικάρντο παρουσίασε τη σύγκρουση ανάμεσα στα συμφέροντα των γαιοκτημόνων, από τη μια και των βιομηχάνων και εργατών, από την άλλη (τασσόμενος μαχητικά υπέρ των δεύτερων). Την ίδια εποχή, ζει ο Τ. Μάλθους, ο οποίος, με το νόμο των φθινουσών αποδόσεων, θέλησε να εξηγήσει το χαμηλό επίπεδο διαβίωσης της μεγάλης μάζας του πληθυσμού της Αγγλίας, με αποκορύφωμα τη θεωρία του ότι κάποτε, λόγω υπερπληθυσμού και ανεπάρκειας των τροφίμων (αποδόσεων της γης), οι μάζες θα λιμοκτονήσουν.
Η κλασική σχολή ολοκληρώθηκε με τον Τζον Στιούαρτ Μιλ («Ωφελιμισμός»), που έθεσε στο επίκεντρο του προβληματισμού το ζήτημα της δίκαιης κατανομής του εισοδήματος, υποστηρίζοντας πως μπορεί η αγορά να κατανέμει σωστά τους οικονομικούς πόρους, δεν κάνει όμως το ίδιο με τα εισοδήματα, δημιουργώντας έτσι ανισότητες, σημείο εκκίνησης για τις αναλύσεις των μετέπειτα κομμουνιστών και σοσιαλιστών οικονομολόγων. Αυτό που απασχολεί τον Μιλ είναι ένα πρότυπο ζωής που θα συνδυάζει την καλλιέργεια του εαυτού με την εκτέλεση των υποχρεώσεων προς τους άλλους.
Ο γύρος του κόσμου με… 222 λέξεις
Έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, με έργα σύγχρονων Χανιωτών καλλιτεχνών και τίτλο “Η Τέχνη και ο Τόπος”. Είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Θοδωρή Καλούμενου, ζωγράφου και καλλιτεχνικού επιμελητή της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων. Θα διαρκέσει από 08/02 έως 16/04. Ώρες και ημέρες λειτουργίας: Τρίτη – Σάββατο: 10 π.μ. – 2 μ.μ. και 6 – 9 μ.μ. και Κυριακή 10 π.μ. – 2 μ.μ.. Επιμέλεια έκθεσης: Πέγκυ Κουνενάκη.
Εκτός από πανέξυπνες, οι άγριες κουρούνες είναι και μνησίκακες, διαπιστώνουν οι Αμερικανοί ορνιθολόγοι που τόλμησαν να τις ενοχλήσουν. Τα πουλιά μπορούν να θυμούνται για χρόνια ποιος τις πείραξε και προειδοποιούν τους φίλους τους όταν ο κίνδυνος πλησιάζει. Όπως σχολιάζει το περιοδικό New Scientist, ερευνητές έχουν παρατηρήσει από χρόνια ότι οι κουρούνες και τα κοράκια συμπεριφέρονται σαν να αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα πρόσωπα.
Το «Κεφάλι Γυναίκας (Ζακλίν)», ένα πορτραίτο της δεύτερης συζύγου και μούσας τού Πάμπλο Πικάσο, που φιλοτεχνήθηκε το 1963, πουλήθηκε στις 02 του Φλεβάρη από τον οίκο Christie's έναντι 9,3 εκατ. ευρώ, τιμή διπλάσια από την αρχική εκτίμηση. Ο πίνακας δημοπρατήθηκε στο Λονδίνο με άλλα έργα ιμπρεσιονιστών και μοντέρνας τέχνης.
Λαχανικά, που περιέχουν απιγενίνη, όπως το σέλινο και ο μαϊντανός, ίσως βοηθούν στην πρόληψη της λευχαιμίας, όπως ανακοίνωσε, τέλη του Γενάρη, ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο του Γκρόνινγκεν της Ολλανδίας. Όπως έδειξαν πειράματα, η απιγενίνη μπορεί να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό 2 ειδών κυττάρων της λευχαιμίας, ίσως και να τα σκοτώνει.
Η Μακεδονία και η Θεσσαλονίκη στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ.
Επηρεασμένος πιθανώς από τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού, ο διάδοχός του στο ρωμαϊκό θρόνο Κωνσταντίνος ο Μέγας (φωτογραφία), που βασίλεψε από το 306 έως το θάνατό του σε ηλικία 65 ετών, το 337 μ.Χ., τις συνέχισε και άλλαξε σημαντικά το διοικητικό χάρτη της αυτοκρατορίας. Η μεγαλύτερη καινοτομία του Διοκλητιανού ήταν το διοικητικό σύστημα της τετραρχίας, σύμφωνα με το οποίο το αχανές Ρωμαϊκό κράτος δε διοικούνταν πια από έναν αλλά από δύο αυτοκράτορες (αυγούστους) και από δύο αντικαταστάτες τους (καίσαρες). Έτσι υπήρχε μεγαλύτερος έλεγχος στον τρόπο άσκησης της εξουσίας.
Επί Κωνσταντίνου, λοιπόν, πιθανώς πριν το 327 μ.Χ., η Διοίκηση της Μοισίας χωρίσθηκε στις Διοικήσεις της Δακίας και Μακεδονίας, όπως μαρτυρείται στη Notitia dignitatum, έργο που χρονολογείται στον 5ο αιώνα. Στο νέο διοικητικό σχήμα, η επαρχία της Μακεδονίας χωρίσθηκε σε Macedonia prima και Macedonia secunda. Έτσι, τον 4ο αιώνα τα όρια της Μακεδονίας έφθαναν μέχρι τον ποταμό Νέστο ανατολικά, προς βορράν μέχρι το σημερινό Βελεσά (Titov-Veles), στα δυτικά μέχρι την Παλαιά Ήπειρο και στα νότια μέχρι τη Θεσσαλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα όρια της Μακεδονίας μεταβάλλονται στους αιώνες που ακολουθούν.Τον Οκτώβριο του 303 μ.Χ., ο Δημήτριος, ο κατοπινά πολιούχος της Θεσσαλονίκης και ένας από τους δημοφιλέστερους αγίους του αγιολογίου της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μαρτυρεί, θύμα των διωγμών του Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού (ήταν στο θρόνο από το 284 έως το 305 μ.Χ.) κατά των Χριστιανών. Στους διωγμούς του Διοκλητιανού μαρτύρησαν ακόμη οι Θεσσαλονικείς χριστιανοί Αλέξανδρος, Ανυσία, Δομνίνος, οι πρωτομάρτυρες αδελφές Αγίες Αγάπη, Ειρήνη και Χιονία, και άλλοι. Μια δεκαετία αργότερα (312 – 313 μ.Χ.) ανεγείρεται στον τόπο που μαρτύρησε ο Δημήτριος ένας μικρός χριστιανικός ναός.
Ο Κωνσταντίνος, μολονότι είχε στο νου του τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, που υλοποιήθηκε το 330 μ.Χ., αντιλήφθηκε, λοιπόν, την σπουδαιότητα της Θεσσαλονίκης ως διοικητικού κέντρου αντιλήφθηκε και την κατέστησε βάση των επιχειρήσεών του, κατά την περίοδο 322 – 323 μ.Χ. Σύμφωνα με τον ιστορικό του 5ου αιώνα, Ζώσιμο, ο Κωνσταντίνος κατασκεύασε στη νοτιοδυτική γωνία της πόλεως, στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα «Λαδάδικα», ένα τεχνητό τετράγωνο λιμάνι, για να ελλιμενισθούν τα πλοία του στόλου που είχε συγκεντρώσει, προκειμένου να μεταφέρει τον στρατό του στη Μικρά Ασία στην αναμέτρησή του με το Λικίνιο.
Ο «σκαπτός» λιμένας του Μεγάλου Κωνσταντίνου έμελλε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εμπορική κίνηση και οικονομική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης στα βυζαντινά χρόνια, όπως αναφέρουν πηγές του 10ου και του 12ου αιώνα. Ας σημειωθεί ότι στις φυλακές της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκε μετά την ήττα του ο Λικίνιος και εκεί παρέμεινε έως την εκτέλεσή του, το 325 μ.Χ.
Πριν λίγα χρόνια, όμως, το ΚΑΣ αποφάσισε την κατάχωση ενός υδραγωγείου που έφτιαξε ο Μέγας Κωνσταντίνος στη Θεσσαλονίκη (βλ. «Ελευθεροτυπία», 09 Γενάρη 2008). Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι αρχιτέκτονες ήταν υπέρ της ανάδειξης του μνημείου. Είχαν προθυμοποιηθεί μάλιστα να καταβάλουν οι ίδιοι το ήμισυ του συνολικού κόστους των 400.000 ευρώ, ώστε να διατηρηθεί το υδραγωγείο στο υπόγειο της πολυκατοικίας και να γίνει επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Το υδραγωγείο είναι η μοναδική επιβεβαίωση της παρουσίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη και το πρώτο έργο υδροδότησης στην πόλη. Εντοπίστηκε στην Άνω Πόλη, στη διάρκεια εργασιών για την ανέγερση πολυκατοικίας. Σύμφωνα με τα πρακτικά του Αρχαιολογικού Συνεδρίου της Θεσσαλονίκης το 2004, η κινστέρνα, όπως λέγεται, είναι ένα πολύ μεγάλο δημόσιο έργο, μοναδικής αξίας, ύψους 10 μ. και μήκους 12 μ. Οπως είχε ανακοινωθεί τότε, είναι ένα από τα δύο έργα που έκανε ο Μεγάλος Κωνσταντίνος, όταν είχε επισκεφτεί τη Θεσσαλονίκη, τη διετία 320 – 322 μ.Χ., το άλλο ήταν το λιμάνι όπως εγράφη νωρίτερα. Και ήταν αυτό που για πρώτη φορά συγκέντρωνε το νερό και το έφερνε στην πόλη, που εκτεινόταν κάτω από το σημείο αυτό, για τις ανάγκες υδροδότησης των πολιτών.
Στοιχεία για το παρόν άρθρο αντλήθηκαν και από τους διάφορους ιστοριογράφους του Βυζαντίου και της πολύχρονης διαδρομής του (Οστρογκόρσκι, Λεφτσένκο, Κορδάτος, Καραγιαννόπουλος, Χριστοφιλοπούλου, Ντηλ, Βασίλιεφ, Σαββίδης, Λουγγής, Μάνγκο κ.α.) και από το άρθρο του Θ. Κορρέ «Βυζαντινή Μακεδονία» (324 – 1025 μ.Χ.) στις ιστοστελίδες του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού αγώνα (http://www.imma.edu.gr/imma/history/04.html) .
Λογοτεχνία:
Σάτιρα και «Ραμπαγάς»
Στο β’ μισό του 19ου αιώνα, στην ελληνική δημοσιογραφία και λογοτεχνία ξεχωρίζει η σατιρική «φλέβα» του Κλεάνθη Τριανταφύλλου, η οποία γίνεται γνωστή στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις στήλες της σατιρικής εφημερίδας «Ραμπαγάς», την οποία ο ίδιος εξέδιδε στην Αθήνα (πηγές μας για το παρόν άρθρο στάθηκαν τα αρχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου). Ο «Ραμπαγάς» θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί και πρόδρομος του «Ρωμιού», που τα επόμενα χρόνια θα κυκλοφορήσει ο Γ. Σουρής.
Ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος, λοιπόν, γεννήθηκε στα Ξάμπελα ή στην Απολλωνία της Σίφνου, το 1849/1850. Νεαρός βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, θα ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και συνεργάστηκε με τα έντυπα «Νεολόγος», «Κουδουνάτος», «Σάλπιγξ» και «Διογένης». Το καυστικό του ύφος του απέφερε διώξεις από τις τουρκικές αρχές και έτσι, βρέθηκε στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, ενώ είχε αρχίσει το άστρο του Χαριλάου Τρικούπη να ανατέλλει στην πολιτική και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος βρισκόταν προς τα τέλη του, ο Τριαντάφυλλος, το 1878, ίδρυσε από κοινού με τον Κωνσταντινουπολίτη δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη, που και αυτός είχε γνωρίσει διώξεις από την τουρκική κυβέρνηση, τη σατιρική εφημερίδα «Ραμπαγάς», όπου, επί σειρά ετών, δημοσίευσαν κείμενα μεταξύ άλλων και ο Κωστής Παλαμάς, ο Εμμ. Ροΐδης, ο Γ. Δροσίνης και ο Δημήτριος Ταγκόπουλος. Ο «Ραμπαγάς» οφείλει το όνομά του σε μια κωμωδία του Γάλλου συγγραφέα Βικτοριέν Σαρδού, η οποία είχε ανεβεί στα αθηναϊκά θέατρα εκείνη την εποχή, και σήμαινε τον πολιτικό αριβίστα, τον ασυνείδητο συμφεροντολόγο, τον αυλοκόλακα, τον καταφερτζή. Εκτός, μάλιστα, από το όνομα της εφημερίδας, το «Ραμπαγάς» παρέμεινε και ως φιλολογικό ψευδώνυμο του Τριανταφύλλου.
Τα δημοσιεύματα του «Ραμπαγά» προκαλούσαν αντιδράσεις και οδήγησαν σε φυλάκιση των εκδοτών του. Ωστόσο και παρά την αποχώρηση του Γαβριηλίδη, το 1880, και την ίδρυση απ’ αυτόν του σατιρικού «Μη Χάνεσαι», ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος θα συνεχίσει τη δημοσιογραφική και σατιρική του δράση σε συνεργασία με τον Ρόκκο Χοϊδά, πρόδρομο του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, αλλά, όμως, δε θα πάψουν οι συνεχείς και ακατάπαυστες εις βάρος του διώξεις. Τελικά, το 1889 θα οδηγηθεί με το Ρόκκο Χοϊδά στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αμφίσσης με την κατηγορία της εξυβρίσεως του Βασιλέως και του διαδόχου. Αποτέλεσμα, καταδίκη σε κάθειρξη 7 ετών. Μέσα στη φυλακή, περί το τέλος του 1889, ο Κλεάνθης Τριαντάφυλλος θα βάλει τέλος στη ζωή του με ένα περίστροφο.Υγεία:
Γυμναστική και διατροφή
Ακούμε και μαθαίνουμε όλοι μας πολλά κάθε μέρα για τη σημασία της καλής υγείας στην ανθρώπινη ζωή. Όλοι θεωρούν τη σωματική ευεξία ως ένα από τα χρησιμότερα εφόδια του ανθρώπου στην προσπάθειά του να υπερφαλαγγίσει τα εντός και εκτός προγράμματος εμπόδια, τα οποία μεγαλώνουν και δυσκολεύουν όσο περνάνε τα χρόνια σε συνδυασμό μάλιστα και με τις σε διάφορους λόγους οφειλόμενες ψυχικές εναλλαγές μας. Στη σωματική, όμως, υγεία ο καθένας μας αναγνωρίζει πως καθοριστικό ρόλο παίζει και η σωστή και προσεχτική διατροφή συνεπικουρούμενη από τη σωματική άσκηση, οι οποίες, όπως λένε οι γιατροί και οι ειδικοί, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και, κατ’ επέκταση, την ανθρώπινη άμυνα έναντι όσων ασθενειών τείνουν να μας πλήττουν καθημερινά. Εάν η προσεχτική διατροφή καθιστά ανθεκτικό τον ανθρώπινο οργανισμό και δυσάλωτο στους ιούς και τις ασθένειες, η τακτική άσκηση ενισχύει την καρδιαγγειακή λειτουργία, μειώνει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης, συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση της γλυκόζης του αίματος και φυσικά βοηθά να διατηρούμε υγιές βάρος και σωματικό λίπος.
Αστρονομία:
Πλούτων 80 ετών!
Φέτος, συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τότε που η ανθρωπότητα γνώρισε τον… Πλούτωνα! Το Γενάρη του 1930 (21/01), λοιπόν, ο αστροφυσικός Clyde William Tombaugh ανακάλυψε και φωτογράφισε τον 9ο πλανήτη του πλανητικού μας συστήματος. Η μέση απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο είναι 5.913,52 εκατομμύρια χλμ. και η περίοδος περιφοράς του 248,54 χρόνια.
Η μάζα του είναι το 1/400 της γήινης μάζας και η διάμετρός του το 1/4 της γήινης διαμέτρου. Η πυκνότητά του (2 gr/cm3) υποδεικνύει ότι αποτελείται κατά 70% από βραχώδη πετρώματα και κατά 30% από πάγο νερού.
Η περίπτωση του Πλούτωνα εμφανίζει σημαντικές διαφορές με όλους τους υπόλοιπους πλανήτες. Περιστρέφεται κατά την αντίθετη φορά σε σχέση με τους άλλους, ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τιμές της εκκεντρότητάς του (0,294) και της κλίσης του άξονα περιστροφής του (122,46°). Υπερβαίνουν σημαντικά τις αντίστοιχες τιμές όλων των άλλων πλανητών του πλανητικού μας συστήματος. Να σημειωθεί, όμως, και ότι ο δορυφόρος του Πλούτωνα, ο Xάροντας ανακαλύφθηκε στις 2 Ιουνίου 1978 και η επιφάνειά του, σε αντίθεση με εκείνη του Πλούτωνα, καλύπτεται από πάγους νερού.Τέλος να γραφεί ότι τα στοιχεία για το παρόν σημείωμα αντλήθηκαν από το άρθρο της αστροφυσικού κ. Ευαγγελίας Λυρατζή, «Πλούτων, ένας «εκκεντρικός» πλανήτης» στην εφημερίδα «Καθημερινή» (20 – 02 – 2005), ενώ σήμερα, υπάρχουν τρεις αναγνωρισμένοι νάνοι πλανήτες στο ηλιακό σύστημα: Ο Πλούτωνας, ο αστεροειδής Δήμητρα και η Έριδα ή όπως αρχικά λεγόταν Ξένη ή 2003 UB313, ένα αντικείμενο της ζώνης Kuiper που ανακαλύφθηκε μόλις το 2005 και που είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα.
Ταξίδια:
Στη Λευκορωσία
Σε μιαν από τις πρώην δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, τη Λευκορωσία, θα ταξιδέψουμε με το παρόν σημείωμα ως «οδηγό». Πρωτεύουσά της είναι το Μινσκ (πληθυσμός: 1,8 εκατομμύρια κάτοικοι), ενώ η έκταση της Λευκορωσίας είναι 207.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στα οποία ζουν 9,7 εκατομμύρια περίπου άνθρωποι και έχουν νόμισμα το λευκορωσικό ρούβλι.
Η Λευκορωσία συνορεύει Δυτικά με την Πολωνία, Βορειοδυτικά με τη Λιθουανία και τη Λετονία, Βόρεια και Ανατολικά με τη Ρωσία και Νότια με την Ουκρανία. Δεν έχει διέξοδο προς τη θάλασσα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών, η ελληνική παρουσία στη Λευκορωσία δεν είναι μεγάλη. Οι ομογενείς ανέρχονται περίπου σε 4000 και διαβιούν, κυρίως, στην περιφέρεια της πρωτεύουσας Μινσκ. Υφίσταται, ωστόσο, σύλλογος των ελληνικής καταγωγής Λευκορώσων πολιτών, με την επωνυμία «Πελοπόννησος», ενώ η πρεσβεία της Ελλάδας στη Μόσχα είναι παράλληλα διαπιστευμένη και στη Λευκορωσία.
Όσοι βρεθούν στο Μινσκ (φωτογραφία από κεντρικό δρόμο), αξίζει να πάνε να ιδούν το κτίριο της κυβέρνησης της Λευκορωσίας, την εκκλησία του Αγ. Σίμωνα και της Αγ. Ελένης, το μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, τους βοτανικούς κήπους, αλλά και τον μπαρόκ ορθόδοξο καθεδρικό ναό του Αγ. Πνεύματος.
Δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Λευκορωσίας είναι το Γκόμελ (506.000 κάτοικοι). Η πόλη είναι χτισμένη στο νοτιοανατολικό άκρο της χώρας και αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό κέντρο και έδρα πανεπιστημίου.Στο βορειοανατολικό άκρο της χώρας, στις όχθες του ποταμού Νταουγκάβα είναι χτισμένη η πόλη Βιτέμπσκ (369.200 κάτ.). Η πόλη Μογκιλιόφ (363.000 κάτ.) βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της χώρας και αποτελεί σημαντικό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο και μεγάλο ποτάμιο λιμάνι. Ιδρύθηκε το 1267 ενώ η πόλη Γκρόντνο (285.000 κάτ.), χτισμένη στο δυτικό τμήμα της χώρας, στις όχθες του ποταμού Νιέμεν, αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό κέντρο και σιδηροδρομικό κόμβο.
Στο νοτιοδυτικό άκρο της Λευκορωσίας, πολύ κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, είναι χτισμένη η πόλη Μπρεστ (277.000 κάτ.). Ιδρύθηκε τον 11ο αι. και σήμερα αποτελεί μεγάλο εμπορικό κέντρο και σημαντικό σιδηροδρομικό κόμβο.
Συνολικά, 209 πόλεις και κωμοπόλεις και 9.200 χωριά καταστράφηκαν στη Λευκορωσία και 1 στους 4 Λευκορώσους πέθανε κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου – 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων και 380.000 που απελάθηκαν στην Γερμανία ως εργάτες.
Η επίσημη ονομασία του κράτους είναι Δημοκρατία της Λευκορωσίας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της 28ης Μαρτίου 1994, το πολίτευμα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία για θητεία 5 χρόνων, την οποία μπορεί να ανανεώσει μία μόνο φορά. Με την έγκριση του Κοινοβουλίου (αρχή της δεδηλωμένης) διορίζει τον πρωθυπουργό και το υπουργικό συμβούλιο, που ασκούν την εκτελεστική εξουσία. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Εθνικό Κοινοβούλιο, που αποτελείται από 300 μέλη και τα οποία αναδεικνύονται κάθε 5 χρόνια με γενικές εκλογές. Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι πολίτες της χώρας που είναι άνω των 18 ετών.
Τέλος, τον Οκτώβριο του 2009, όπως ανακοινώθηκε, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα δώσει στην κυβέρνηση της Λευκορωσίας πρόσβαση σε έκτακτα δάνεια ύψους 700 εκατ. δολαρίων, αυξάνοντας το πακέτο δανεισμού της χώρας για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στα 2,23 δισ. δολάρια.
Περιβάλλον:
Άνθρωπος και Νερό στον 21ο αι.
Πριν λίγα χρόνια, το 2003, στα πλαίσια του εορτασμού του «Παγκόσμιου Έτους για τα Νερά» δόθηκαν στη δημοσιότητα διάφορα χρήσιμα στοιχεία για τους υδάτινους πόρους παγκοσμίως. Έτσι, έγινε γνωστό ότι ενώ το 70% της επιφάνειας του πλανήτη καλύπτεται από νερά, το 97,5% από το σύνολο είναι αλμυρό (θάλασσες). Κι από το υπόλοιπο 2,5% που αποτελεί το γλυκό νερό, σχεδόν τα 3/4 είναι πάγος, κυρίως στην Ανταρκτική.
Η χρήση του νερού αυξάνεται παντού. Τα 6 δισεκατομμύρια ανθρώπων του πλανήτη, ήδη χρησιμοποιούν το 54% από το σύνολο των αποθεμάτων νερού που περιέχεται στα ποτάμια, τις λίμνες και τις υπόγειες πηγές. Μέχρι το 2025, αυτό το ποσοστό θα φτάσει το 70%. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζει την επίδραση της αύξησης του πληθυσμού στα αποθέματα του νερού. Εάν η κατά κεφαλή κατανάλωση αποθεμάτων νερού συνεχίσει να αυξάνεται με τον τρέχοντα ρυθμό, ο άνθρωπος θα χρησιμοποιεί το 90% των διαθέσιμων αποθεμάτων μέσα σε 25 χρόνια, αφήνοντας μόλις το 10% για τα υπόλοιπα είδη του πλανήτη.
Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2003, σε παγκόσμια βάση, το 69% των νερών που κάνει χρήση ο άνθρωπος σε ετήσια βάση, απορροφάται από τη γεωργία (το πιο πολύ με τη μορφή άρδευσης). Η βιομηχανία χρησιμοποιεί το 23% και η οικιακή χρήση (νοικοκυριό) το 8%. Αυτά τα μέσα παγκόσμια ποσοστά ποικίλουν πάρα πολύ ανάμεσα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Στην Αφρική για παράδειγμα, η γεωργία καταβροχθίζει το 88% της συνολικής κατανάλωσης, ενώ η οικιακή χρήση καταναλώνει το 7% και η βιομηχανία μόλις το 5%. Στην Ευρώπη πάλι, το περισσότερο νερό καταναλώνεται από τη βιομηχανία (54%), ενώ το μερίδιο της γεωργίας φτάνει το 33% και η οικιακή χρήση το 13%.
Υπάρχουν, όπως ανακοινώθηκε στα πλαίσια του «Έτους για τα Νερά», στις ημέρες μας, περισσότεροι από 1 δισ. ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε σταθερά αποθέματα καθαρού νερού. Υπάρχουν 2,4 δισ. ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές συνθήκες υγιεινής. Τέλος, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά, καθώς: (Α) Περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, πεθαίνουν κάθε χρόνο από αρρώστιες που συνδέονται με κακή ποιότητα νερού και υγιεινής. (Β) Περισσότερα από 6.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από αρρώστιες, οι οποίες μπορούν να προληφθούν με τη βελτίωση της ποιότητας του νερού και των συνθηκών υγιεινής και (Γ) Πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι ασθενούν κάθε χρόνο από παρόμοιες ασθένειες.
Πολιτική Οικονομία:
Η Κλασική Σχολή του 19ου αι.
Η Κλασική σχολή πολιτικής οικονομίας (βλ. «Ελευθεροτυπία», 12 – 02 – 2002, Π. Δρακόπουλος, «Οι μεγάλες σχολές των Οικονομικών») θεωρείται δημιούργημα των Αγγλων οικονομολόγων του τέλους του 18ου και του 19ου αιώνα (μέχρι περίπου το 1870). Χρονικά, συμπίπτει με τη ραγδαία εξάπλωση της βιομηχανικής επανάστασης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μπορούμε να πούμε ότι μεταξύ τους υπάρχει στενή σχέση και αλληλεπίδραση.
Ο Άνταμ Σμιθ, όταν δημοσίεψε το βιβλίο του «Έρευνα για τον πλούτο των εθνών» (1776), έκανε λόγο για τους τρεις συντελεστές της παραγωγής (γη, εργασία, κεφάλαιο). Τους θεώρησε μάλιστα ως τους βασικούς παράγοντες πλουτισμού ενός έθνους. Ο Σμιθ ήταν, μάλιστα, εκείνος που πίστεψε ότι ιδανική οικονομία είναι αυτή που αυτορυθμίζεται αυτομάτως μέσα από την ελεύθερη αγορά (το περίφημο «αόρατο χέρι» που συντονίζει τα ατομικά συμφέροντα).
Στο ξεκίνημα του 19ου αι., ο Ντέιβιντ Ρικάρντο παρουσίασε τη σύγκρουση ανάμεσα στα συμφέροντα των γαιοκτημόνων, από τη μια και των βιομηχάνων και εργατών, από την άλλη (τασσόμενος μαχητικά υπέρ των δεύτερων). Την ίδια εποχή, ζει ο Τ. Μάλθους, ο οποίος, με το νόμο των φθινουσών αποδόσεων, θέλησε να εξηγήσει το χαμηλό επίπεδο διαβίωσης της μεγάλης μάζας του πληθυσμού της Αγγλίας, με αποκορύφωμα τη θεωρία του ότι κάποτε, λόγω υπερπληθυσμού και ανεπάρκειας των τροφίμων (αποδόσεων της γης), οι μάζες θα λιμοκτονήσουν.
Η κλασική σχολή ολοκληρώθηκε με τον Τζον Στιούαρτ Μιλ («Ωφελιμισμός»), που έθεσε στο επίκεντρο του προβληματισμού το ζήτημα της δίκαιης κατανομής του εισοδήματος, υποστηρίζοντας πως μπορεί η αγορά να κατανέμει σωστά τους οικονομικούς πόρους, δεν κάνει όμως το ίδιο με τα εισοδήματα, δημιουργώντας έτσι ανισότητες, σημείο εκκίνησης για τις αναλύσεις των μετέπειτα κομμουνιστών και σοσιαλιστών οικονομολόγων. Αυτό που απασχολεί τον Μιλ είναι ένα πρότυπο ζωής που θα συνδυάζει την καλλιέργεια του εαυτού με την εκτέλεση των υποχρεώσεων προς τους άλλους.
Ο γύρος του κόσμου με… 222 λέξεις
Έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, με έργα σύγχρονων Χανιωτών καλλιτεχνών και τίτλο “Η Τέχνη και ο Τόπος”. Είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Θοδωρή Καλούμενου, ζωγράφου και καλλιτεχνικού επιμελητή της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων. Θα διαρκέσει από 08/02 έως 16/04. Ώρες και ημέρες λειτουργίας: Τρίτη – Σάββατο: 10 π.μ. – 2 μ.μ. και 6 – 9 μ.μ. και Κυριακή 10 π.μ. – 2 μ.μ.. Επιμέλεια έκθεσης: Πέγκυ Κουνενάκη.
Εκτός από πανέξυπνες, οι άγριες κουρούνες είναι και μνησίκακες, διαπιστώνουν οι Αμερικανοί ορνιθολόγοι που τόλμησαν να τις ενοχλήσουν. Τα πουλιά μπορούν να θυμούνται για χρόνια ποιος τις πείραξε και προειδοποιούν τους φίλους τους όταν ο κίνδυνος πλησιάζει. Όπως σχολιάζει το περιοδικό New Scientist, ερευνητές έχουν παρατηρήσει από χρόνια ότι οι κουρούνες και τα κοράκια συμπεριφέρονται σαν να αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα πρόσωπα.
Το «Κεφάλι Γυναίκας (Ζακλίν)», ένα πορτραίτο της δεύτερης συζύγου και μούσας τού Πάμπλο Πικάσο, που φιλοτεχνήθηκε το 1963, πουλήθηκε στις 02 του Φλεβάρη από τον οίκο Christie's έναντι 9,3 εκατ. ευρώ, τιμή διπλάσια από την αρχική εκτίμηση. Ο πίνακας δημοπρατήθηκε στο Λονδίνο με άλλα έργα ιμπρεσιονιστών και μοντέρνας τέχνης.
Λαχανικά, που περιέχουν απιγενίνη, όπως το σέλινο και ο μαϊντανός, ίσως βοηθούν στην πρόληψη της λευχαιμίας, όπως ανακοίνωσε, τέλη του Γενάρη, ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο του Γκρόνινγκεν της Ολλανδίας. Όπως έδειξαν πειράματα, η απιγενίνη μπορεί να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό 2 ειδών κυττάρων της λευχαιμίας, ίσως και να τα σκοτώνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου