Σπινθήρας
Μηνιαία Επιθεώρηση για τον Άνθρωπο και τη Γνώση
Η Ιστορία είναι η διαδρομή του Ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία
Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Η. Ορφανός - Απτεραίος (apteraios@yahoo.com)
Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Η. Ορφανός - Απτεραίος (apteraios@yahoo.com)
11 Οχτώβρη 2009, τόμος 1, τεύχος 8, Θέματα:
Περί Γλώσσας και Διανοίας (Της σύνταξης)
Ρίο, καρναβάλι και Ολυμπιάδα (Ταξίδια)
Α. Μακαρένκο, ο παιδαγωγός (Παιδαδωγική)
Αρχιμήδης ο πολυμήχανος (Επιστήμη)
Η Αθήνα μετά τον Περικλή (Ιστορία)
Ανακύκλωση (Περιβάλλον)
Περί Γλώσσας και Διάνοιας
(Της σύνταξης)
Ο άνθρωπος, αφού προικίστηκε από το Θεό με πνευματικά και σωματικά χαρίσματα, το «συλλογίζεσθαι», το «κρίνειν», αλλά και τη διάνοια και τη γλώσσα, που τον βοηθούν να παράγει αξιόλογα πνευματικά και υλικά δημιουργήματα, είναι το ον, που ξεχωρίζει από τα θεία πλάσματα και τα λοιπά ζώα.
Συνήθως, απ’ ό,τι λέγεται, ο εκάστοτε άνθρωπος ζει αντιμετωπίζοντας όσο γίνεται ανώδυνα τα καθημερινά προβλήματα και χρησιμοποιώντας γι’ αυτό και τη γλώσσα και τη διάνοιά του. Επιπλέον, η πείρα και η εμπειρία, που ‘χουν αποκομίσει και του κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές, για να επιλέξει τον τάδε ή τον δείνα δρόμο, τον βοηθούν να συνυπάρχει με τους συνανθρώπους του και να επιβιώνει στον κάθε λογής «ανταγωνισμό», που – εκούσια ή ακούσια – υφίσταται, καθημερινά, τριγύρω του…
Δεν υπάρχει άνθρωπος αλάνθαστος ή ολόκαλος. Το ζητούμενο είναι η διάνοιά του να βοηθά τον άνθρωπο να διώξει κάθε κακία από μέσα του και να διδάσκεται , να (μπορεί να) διορθώνεται απ’ τα λάθη του, στα οποία άθελά του υποπίπτει ή η έχθρητα προς τους άλλους και η ζήλια τον παρασέρνουνε και τον σπρώχνουνε ως άβουλο. Στα λάθη του συγκαταλέγω, δίχως άλλο, και την καλλιέργεια αντικοινωνικών παθών, που – αντί να συμφιλιώνουνε τις κοινωνίες και τους λαούς – τους διχάζουνε. Κι ως τέτοια πάθη εγώ λογαριάζω την αρχομανία, τη φιλοχρηματία, τη ζηλοφθονία, το φανατισμό, την κακοβουλία κ.α.
Η ανθρώπινη ζωή δεν είναι σταθερή, δεν είναι άφθαρτη ή αιώνια. Μεταβάλλεται συνεχώς, είναι φθαρτή και με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξεως. Χαραχτηρίζεται από τις συνεχείς και επίμονες ανθρώπινες απόπειρες να φτάσουμε ως τη βρύση της ευτυχίας και της επιτυχίας και περιλαμβάνει, σε κυκλική επαναλαμβανόμενη (περιοδική) μορφή, πλάνες, χαρές, αποτυχίες και λύπες, νέες χαρμόσυνες στιγμές. Για να μάθουν, όμως, οι κατοπινές γενιές μήτε να χαίρουνται υπέρμετρα, μήτε να λυπούνται υπερβολικά, γιατί όλα είναι εφήμερα και παροδικά επί της γης και το χρήμα και φτώχια, η δόξα και η περιφρόνηση, η φιλία και η έχθρητα και ο γλυκύς ή πικρός λόγος, χρειάζεται η γλώσσα των τωρινών να τους κληροδοτήσει γραπτά ή προφορικά «χνάρια» και «πατημασιές».
Και θα ‘ναι γραμμένα ή ειπωμένα έτσι τα λόγια των προπατόρων, ώστε να μη μοιάζουνε μ’ ένα «σκοταδιστικό ηθικοπλαστικό κήρυγμα», ξεπερασμένο απ’ τα χρόνια· θα πρέπει να θυμίζουν ένα σοφό, πολύπειρο δάσκαλο, όπως το Θουκυδίδη με την «Ιστορία» του ή τον Αριστοφάνη με τις κωμωδίες του. Θα πρέπει να ‘ναι σαν ένα πλατύ ανιδιοτελές χαμόγελο και μιαν μεγάλη, μεστή απ’ αληθινή αγάπη κι ορθάνοιχτη αγκαλιά προς όλους όσοι μας περιβάλλουν. Αν και όπως λέει, εάν θυμάμαι καλά, και το τραγούδι: «Για την αγάπη όσα κι αν δίνεις είναι λίγα, και μην περιμένεις ανταμοιβή!»
Ρίο, καρναβάλι και Ολυμπιάδα
Με ξέφρενα πανηγύρια στις παραλίες αντιμετώπισαν οι κάτοικοι του Ρίο ντε Τζανέιρο τα νέα της ανάληψης της Ολυμπιάδας του 2016 από την πόλη τους. Είναι η πρώτη φορά που θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξαχθούν σε χώρα της Λατινικής Αμερικής.
Το Ρίο ντε Τζανέιρο έχει πληθυσμό περίπου 10 εκατ. και είναι η πιο γνωστή, λόγω των αλλόφρονων καρναβαλικών γιορτών και όχι μόνο, πόλη της Βραζιλίας. Η διαφορά ανάμεσα στο καρναβάλι και στις υπόλοιπες χρονικές περιόδους είναι πως οι κάτοικοι – και οι πάμπολλοι επισκέπτες – τούτης της βραζιλιάνικης μεγαλούπολης, τις εκτός αποκριάς
περιόδους, απλώνονται στις παραλίες!
Οι «φαβέλες» (παραγκογειτονιές) είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης. Εδώ υπάρχει η μεγαλύτερη στη Βραζιλία με 250.000 ανθρώπους. Υπάρχουν άλλες 50 περίπου ακόμα μικρότερες.
Το Ρίο, εκτός, όμως, από το «μπρίο» των ντόπιων, διαθέτει και μερικά ακόμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Λογουχάρη π.χ. ο «Χριστός» του -το πασίγνωστο άγαλμα Christ de Redeemer, δηλαδή, που βλέπετε στη συνημμένη φωτογραφία- στο λόφο Corcovado, σε ύψος 710 μέτρων βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της πόλης και την αγκαλιάζει από ψηλά! Φτάνεις εκεί με τρενάκι. Κάτω στην πόλη, είναι και η κεντρική παραλία, η πασίγνωστη ως Κοπακαμπάνα.
Στο Ρίο, πέραν τούτων, θα βρείτε και ένα από τα μεγαλύτερα ποδοσφαιρικά γήπεδα του κόσμου. Το «Μαρακανά», που έχει χαρίσει χαρές και πίκρες στους Βραζιλιάνους ποδοσφαιρόφιλους (θυμίζουμε τα νικηφόρα γκολ του μεγάλου Βραζιλιάνου άσου Πελέ τις δεκαετίες του 1960 και '70, μα και την ντροπιαστική ήττα μπροστά σε 173.850 θεατές, 5.000 εκ των οποίων ήσαν Ουρουγουανοί, στο Μουντιάλ του 1950 από την Ουρουγουάη).
Μακαρένκο Α., ο παιδαγωγός
70 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος (1939 – 2009) από το θάνατο ενός πολύ σημαντικού παιδαγωγού της Ευρώπης του α’ μισού του 20ου αιώνα, του οποίου οι επιδράσεις στους μεταγενέστερους είναι ευδιάκριτες και πολυποίκιλες. Ο Αντόν Σεμιόνοβιτσς Μακαρένκο (φωτογραφία), περί ου ο λόγος, γεννήθηκε το 1888 στο Μπέλοπολ της Ουκρανίας. Το 1903 αποφοίτησε από το διδασκαλείο και άρχισε την εκπαιδευτική - παιδαγωγική του σταδιοδρομία.
Η Οχτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία του 1917 τον βρήκε έτοιμο να προσφέρει τον επαναστατικό ενθουσιασμό και την επιστημονική του πείρα στην υπηρεσία της σοβιετικής κοινωνίας.
Με εντολή του Σοβιετικού κράτους, ο Α.Σ. Μακαρένκο εφάρμοσε τις πρωτοποριακές παιδαγωγικές του μεθόδους στο σταθμό "Μαξίμ Γκόρκι", που προοριζότανε για την ηθική, πολιτική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση των ανήλικων παραβατών του νόμου.
Σκοπό είχε να αναδείξει τη συλλογική αγωγή, ως μια σύγχρονη και σύνθετη μορφή αγωγής που θα στηρίζεται στην κοινωνική επαφή των προσώπων στο πλαίσιο της εργαζόμενης κοινότητας. Επεξεργάστηκε τη θεωρία της διαπαιδαγώγησης στην ομάδα και δια της ομάδας, τη μέθοδο της αποτελεσματικής διαπαιδαγώγησης σε σχέση με τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες της σοβιετικής Ρωσίας, σε σχέση με την οργανωτική δομή των παιδαγωγικών ιδρυμάτων που διηύθυνε, σε σχέση με την αυτοδιοίκηση των ομάδων, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης ως ρυθμιστή των σχέσεων στην ομάδα, το ρόλο της εργασίας, την οικογενειακή αγωγή και άλλα σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με την αγωγή. Υπερασπίστηκε τις μαρξιστικές θέσεις σχετικά με το φαινόμενο της αγωγής σαν κοινωνικο-ιστορικό φαινόμενο, με έντονο ταξικό χαρακτήρα. Υπερασπίστηκε την παιδαγωγική επιστήμη και το ρόλο της, την αναγκαιότητά της για τη σοβιετική κοινωνία.
Ο Μακαρένκο μίλησε ευρύτατα για το ρόλο της οικογένειας, της σοβιετικής σοσιαλιστικής, που διαφέρει από την οικογένεια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Θεωρεί τη σοβιετική οικογένεια μια από τις σημαντικές προϋποθέσεις για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στο πνεύμα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Η οικογένεια, υποστηρίζει, είναι βασικότατο κύτταρο της κοινωνίας, από τη φύση της, από τις καλές σχέσεις αγάπης, σεβασμού και κατανόησης ανάμεσα στους γονείς, στοιχεία από τα οποία εξαρτάται και η αγωγή των παιδιών της.
Ο Μακαρένκο, που πίστευε ότι οι γονείς, πριν αρχίσουν την αγωγή των παιδιών τους, πρέπει να ελέγξουν τη δική τους κοινωνική στάση και συμπεριφορά, να φροντίσουν να βρουν τους κατάλληλους τρόπους για την καλή οργάνωση και συγκρότηση της οικογένειας και του οικογενειακού τους νοικοκυριού, είχε τιμηθεί για την προσφορά του με το παράσημο της «Κόκκινης σημαίας».
Αρχιμήδης ο πολυμήχανος
Κατά την Ελληνιστική περίοδο (3ος αιώνας π.Χ.), η παραγωγή γνώσης και πολιτισμού συνεχίστηκε, στα διάφορα κέντρα, πνευματικά και πολιτιστικά, διαφόρων πόλεων της Ανατολής, όπως η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, η Σελεύκεια, η Πέργαμος. Ο μαθηματικός Ευκλείδης και ο Αρχιμήδης (φωτογραφία), ο οποίος θα αποτελέσει και τον πυρήνα του σημερινού μας σημειώματος, οι φιλόσοφοι Επίκουρος και Ζήνωνας και οι ποιητές Απολλόδωρος της Ρόδου και Θεόκριτος άφησαν το στίγμα τους στην Ελληνιστική εποχή.
Περί Γλώσσας και Διανοίας (Της σύνταξης)
Ρίο, καρναβάλι και Ολυμπιάδα (Ταξίδια)
Α. Μακαρένκο, ο παιδαγωγός (Παιδαδωγική)
Αρχιμήδης ο πολυμήχανος (Επιστήμη)
Η Αθήνα μετά τον Περικλή (Ιστορία)
Ανακύκλωση (Περιβάλλον)
Περί Γλώσσας και Διάνοιας
(Της σύνταξης)
Ο άνθρωπος, αφού προικίστηκε από το Θεό με πνευματικά και σωματικά χαρίσματα, το «συλλογίζεσθαι», το «κρίνειν», αλλά και τη διάνοια και τη γλώσσα, που τον βοηθούν να παράγει αξιόλογα πνευματικά και υλικά δημιουργήματα, είναι το ον, που ξεχωρίζει από τα θεία πλάσματα και τα λοιπά ζώα.
Συνήθως, απ’ ό,τι λέγεται, ο εκάστοτε άνθρωπος ζει αντιμετωπίζοντας όσο γίνεται ανώδυνα τα καθημερινά προβλήματα και χρησιμοποιώντας γι’ αυτό και τη γλώσσα και τη διάνοιά του. Επιπλέον, η πείρα και η εμπειρία, που ‘χουν αποκομίσει και του κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές, για να επιλέξει τον τάδε ή τον δείνα δρόμο, τον βοηθούν να συνυπάρχει με τους συνανθρώπους του και να επιβιώνει στον κάθε λογής «ανταγωνισμό», που – εκούσια ή ακούσια – υφίσταται, καθημερινά, τριγύρω του…
Δεν υπάρχει άνθρωπος αλάνθαστος ή ολόκαλος. Το ζητούμενο είναι η διάνοιά του να βοηθά τον άνθρωπο να διώξει κάθε κακία από μέσα του και να διδάσκεται , να (μπορεί να) διορθώνεται απ’ τα λάθη του, στα οποία άθελά του υποπίπτει ή η έχθρητα προς τους άλλους και η ζήλια τον παρασέρνουνε και τον σπρώχνουνε ως άβουλο. Στα λάθη του συγκαταλέγω, δίχως άλλο, και την καλλιέργεια αντικοινωνικών παθών, που – αντί να συμφιλιώνουνε τις κοινωνίες και τους λαούς – τους διχάζουνε. Κι ως τέτοια πάθη εγώ λογαριάζω την αρχομανία, τη φιλοχρηματία, τη ζηλοφθονία, το φανατισμό, την κακοβουλία κ.α.
Η ανθρώπινη ζωή δεν είναι σταθερή, δεν είναι άφθαρτη ή αιώνια. Μεταβάλλεται συνεχώς, είναι φθαρτή και με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξεως. Χαραχτηρίζεται από τις συνεχείς και επίμονες ανθρώπινες απόπειρες να φτάσουμε ως τη βρύση της ευτυχίας και της επιτυχίας και περιλαμβάνει, σε κυκλική επαναλαμβανόμενη (περιοδική) μορφή, πλάνες, χαρές, αποτυχίες και λύπες, νέες χαρμόσυνες στιγμές. Για να μάθουν, όμως, οι κατοπινές γενιές μήτε να χαίρουνται υπέρμετρα, μήτε να λυπούνται υπερβολικά, γιατί όλα είναι εφήμερα και παροδικά επί της γης και το χρήμα και φτώχια, η δόξα και η περιφρόνηση, η φιλία και η έχθρητα και ο γλυκύς ή πικρός λόγος, χρειάζεται η γλώσσα των τωρινών να τους κληροδοτήσει γραπτά ή προφορικά «χνάρια» και «πατημασιές».
Και θα ‘ναι γραμμένα ή ειπωμένα έτσι τα λόγια των προπατόρων, ώστε να μη μοιάζουνε μ’ ένα «σκοταδιστικό ηθικοπλαστικό κήρυγμα», ξεπερασμένο απ’ τα χρόνια· θα πρέπει να θυμίζουν ένα σοφό, πολύπειρο δάσκαλο, όπως το Θουκυδίδη με την «Ιστορία» του ή τον Αριστοφάνη με τις κωμωδίες του. Θα πρέπει να ‘ναι σαν ένα πλατύ ανιδιοτελές χαμόγελο και μιαν μεγάλη, μεστή απ’ αληθινή αγάπη κι ορθάνοιχτη αγκαλιά προς όλους όσοι μας περιβάλλουν. Αν και όπως λέει, εάν θυμάμαι καλά, και το τραγούδι: «Για την αγάπη όσα κι αν δίνεις είναι λίγα, και μην περιμένεις ανταμοιβή!»
Ρίο, καρναβάλι και Ολυμπιάδα
Με ξέφρενα πανηγύρια στις παραλίες αντιμετώπισαν οι κάτοικοι του Ρίο ντε Τζανέιρο τα νέα της ανάληψης της Ολυμπιάδας του 2016 από την πόλη τους. Είναι η πρώτη φορά που θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξαχθούν σε χώρα της Λατινικής Αμερικής.
Το Ρίο ντε Τζανέιρο έχει πληθυσμό περίπου 10 εκατ. και είναι η πιο γνωστή, λόγω των αλλόφρονων καρναβαλικών γιορτών και όχι μόνο, πόλη της Βραζιλίας. Η διαφορά ανάμεσα στο καρναβάλι και στις υπόλοιπες χρονικές περιόδους είναι πως οι κάτοικοι – και οι πάμπολλοι επισκέπτες – τούτης της βραζιλιάνικης μεγαλούπολης, τις εκτός αποκριάς
περιόδους, απλώνονται στις παραλίες!Οι «φαβέλες» (παραγκογειτονιές) είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης. Εδώ υπάρχει η μεγαλύτερη στη Βραζιλία με 250.000 ανθρώπους. Υπάρχουν άλλες 50 περίπου ακόμα μικρότερες.
Το Ρίο, εκτός, όμως, από το «μπρίο» των ντόπιων, διαθέτει και μερικά ακόμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Λογουχάρη π.χ. ο «Χριστός» του -το πασίγνωστο άγαλμα Christ de Redeemer, δηλαδή, που βλέπετε στη συνημμένη φωτογραφία- στο λόφο Corcovado, σε ύψος 710 μέτρων βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της πόλης και την αγκαλιάζει από ψηλά! Φτάνεις εκεί με τρενάκι. Κάτω στην πόλη, είναι και η κεντρική παραλία, η πασίγνωστη ως Κοπακαμπάνα.
Στο Ρίο, πέραν τούτων, θα βρείτε και ένα από τα μεγαλύτερα ποδοσφαιρικά γήπεδα του κόσμου. Το «Μαρακανά», που έχει χαρίσει χαρές και πίκρες στους Βραζιλιάνους ποδοσφαιρόφιλους (θυμίζουμε τα νικηφόρα γκολ του μεγάλου Βραζιλιάνου άσου Πελέ τις δεκαετίες του 1960 και '70, μα και την ντροπιαστική ήττα μπροστά σε 173.850 θεατές, 5.000 εκ των οποίων ήσαν Ουρουγουανοί, στο Μουντιάλ του 1950 από την Ουρουγουάη).
Μακαρένκο Α., ο παιδαγωγός
70 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος (1939 – 2009) από το θάνατο ενός πολύ σημαντικού παιδαγωγού της Ευρώπης του α’ μισού του 20ου αιώνα, του οποίου οι επιδράσεις στους μεταγενέστερους είναι ευδιάκριτες και πολυποίκιλες. Ο Αντόν Σεμιόνοβιτσς Μακαρένκο (φωτογραφία), περί ου ο λόγος, γεννήθηκε το 1888 στο Μπέλοπολ της Ουκρανίας. Το 1903 αποφοίτησε από το διδασκαλείο και άρχισε την εκπαιδευτική - παιδαγωγική του σταδιοδρομία.
Η Οχτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία του 1917 τον βρήκε έτοιμο να προσφέρει τον επαναστατικό ενθουσιασμό και την επιστημονική του πείρα στην υπηρεσία της σοβιετικής κοινωνίας.Με εντολή του Σοβιετικού κράτους, ο Α.Σ. Μακαρένκο εφάρμοσε τις πρωτοποριακές παιδαγωγικές του μεθόδους στο σταθμό "Μαξίμ Γκόρκι", που προοριζότανε για την ηθική, πολιτική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση των ανήλικων παραβατών του νόμου.
Σκοπό είχε να αναδείξει τη συλλογική αγωγή, ως μια σύγχρονη και σύνθετη μορφή αγωγής που θα στηρίζεται στην κοινωνική επαφή των προσώπων στο πλαίσιο της εργαζόμενης κοινότητας. Επεξεργάστηκε τη θεωρία της διαπαιδαγώγησης στην ομάδα και δια της ομάδας, τη μέθοδο της αποτελεσματικής διαπαιδαγώγησης σε σχέση με τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες της σοβιετικής Ρωσίας, σε σχέση με την οργανωτική δομή των παιδαγωγικών ιδρυμάτων που διηύθυνε, σε σχέση με την αυτοδιοίκηση των ομάδων, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης ως ρυθμιστή των σχέσεων στην ομάδα, το ρόλο της εργασίας, την οικογενειακή αγωγή και άλλα σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με την αγωγή. Υπερασπίστηκε τις μαρξιστικές θέσεις σχετικά με το φαινόμενο της αγωγής σαν κοινωνικο-ιστορικό φαινόμενο, με έντονο ταξικό χαρακτήρα. Υπερασπίστηκε την παιδαγωγική επιστήμη και το ρόλο της, την αναγκαιότητά της για τη σοβιετική κοινωνία.
Ο Μακαρένκο μίλησε ευρύτατα για το ρόλο της οικογένειας, της σοβιετικής σοσιαλιστικής, που διαφέρει από την οικογένεια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Θεωρεί τη σοβιετική οικογένεια μια από τις σημαντικές προϋποθέσεις για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στο πνεύμα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Η οικογένεια, υποστηρίζει, είναι βασικότατο κύτταρο της κοινωνίας, από τη φύση της, από τις καλές σχέσεις αγάπης, σεβασμού και κατανόησης ανάμεσα στους γονείς, στοιχεία από τα οποία εξαρτάται και η αγωγή των παιδιών της.
Ο Μακαρένκο, που πίστευε ότι οι γονείς, πριν αρχίσουν την αγωγή των παιδιών τους, πρέπει να ελέγξουν τη δική τους κοινωνική στάση και συμπεριφορά, να φροντίσουν να βρουν τους κατάλληλους τρόπους για την καλή οργάνωση και συγκρότηση της οικογένειας και του οικογενειακού τους νοικοκυριού, είχε τιμηθεί για την προσφορά του με το παράσημο της «Κόκκινης σημαίας».
Αρχιμήδης ο πολυμήχανος
Κατά την Ελληνιστική περίοδο (3ος αιώνας π.Χ.), η παραγωγή γνώσης και πολιτισμού συνεχίστηκε, στα διάφορα κέντρα, πνευματικά και πολιτιστικά, διαφόρων πόλεων της Ανατολής, όπως η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, η Σελεύκεια, η Πέργαμος. Ο μαθηματικός Ευκλείδης και ο Αρχιμήδης (φωτογραφία), ο οποίος θα αποτελέσει και τον πυρήνα του σημερινού μας σημειώματος, οι φιλόσοφοι Επίκουρος και Ζήνωνας και οι ποιητές Απολλόδωρος της Ρόδου και Θεόκριτος άφησαν το στίγμα τους στην Ελληνιστική εποχή.
Ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος, που, λόγω της εφευρετικότητάς του, μοιάζει θαρρείς απόγονος του πολυμήχανου Οδυσσέα των Ομηρικών Επών (Ιλιάδα και Οδύσσεια), γεννήθηκε το 287 π.Χ. και πέθανε, σε ηλικία 75 ετών, το 212 π.Χ. . Όσες πληροφορίες σχετικές με τη ζωή του έχουμε είναι πενιχρές. Θα είχαμε στη διάθεσή μας περισσότερα στοιχεία, εάν σωζόταν ο «Αρχιμήδους βίος» του Ηρακλείδη. Πάντως, είναι εξακριβωμένο ότι γεννήθηκε στις Συρακούσες και ήταν γιος του αστρονόμου Φειδία. Οπωσδήποτε καταγόταν από ευγενική και πλούσια οικογένεια, που σχετιζόταν τρόπον τινά με την αυλή του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα, με τον οποίο ο Αρχιμήδης διατηρούσε και προσωπική φιλία.
Όταν μετέβη στην Αλεξάνδρεια να σπουδάσει, γνωρίστηκε με τον κύκλο των επιστημόνων, που είχε δημιουργήσει ο Ευκλείδης. Συνδέθηκε με το μαθηματικό Κόνωνα από τη Σάμο, το μαθητή αυτού Δοσίθεο και το βιβλιοθηκάριο της Αλεξάνδρειας Ερατοσθένη, ο οποίος καταγινόταν όχι μόνον με τη Γεωγραφία, αλλά και με την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, καθώς και με τις χρονολογικές και φιλολογικές μελέτες. Κατά το διάστημα της παραμονής του στην Αλεξάνδρεια, λέγεται ότι ο Αρχιμήδης επινόησε και ένα μηχάνημα κατάλληλο για την άντληση νερού, το οποίο ονομάστηκε «αιγυπτιακός κοχλίας» και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα.
Επιστρέφοντας στις Συρακούσες αφοσιώθηκε σε μεγάλο βαθμό στις θεωρητικές επιστημονικές μελέτες, ίσως λόγω οικονομικής «άνεσης», ώστε, σύμφωνα με όσα γράφει ο Πλούταρχος, είχε λησμονήσει και την τροφή και παρέλειπε την περιποίηση του σώματος. Ο ίδιος μας λέει ότι κάποτε μέσα στο λουτρό, από την υπερχείλιση του νερού που εκτόπιζε το σώμα του, βρήκε λύση στο πρόβλημα για τη γνησιότητα του χρυσού στεφάνου του Ιέρωνα πήδησε από το λουτρό, σαν «μανιασμένος», και βάδιζε στους δρόμους φωνάζοντας «εύρηκα».
Όταν οι Ρωμαίοι «έβαλαν στο μάτι» τις Συρακούσες (214 π.Χ.), ο Αρχιμήδης προστάτευσε με τα μηχανήματά του επί τρία χρόνια την πατρίδα του, με διάφορους τρόπους. Με μεγάλους γάντζους, που έβγαιναν από τα τείχη, άρπαζε και σήκωνε ψηλά τα πλοία του πλησίαζαν στην πόλη και ύστερα τα άφηνε να πέσουν και να τσακιστούν στους βράχους ή να βουλιάξουν στη θάλασσα. Είχε επινοήσει και ένα είδος καταπέλτη με τον οποίο οι Συρακούσιοι βομβάρδιζαν με βροχή από πέτρες τους Ρωμαίους. Λέγεται ακόμα ότι είχε κατασκευάσει σφαιρικά ή παραβολικά κάτοπτρα, που συγκέντρωναν τις ακτίνες του Ηλίου, τις έριχναν πάνω στα εχθρικά πλοία και τα έκαιγαν μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Ρωμαίων (όπως αποδείχτηκε από τα πειράματα του μηχανικού Ι. Σακκά που το 1973 κατέδειξε τον τρόπο με τον οποίο ο Αρχιμήδης έκαψε τον Ρωμαϊκό στόλο).
Όταν τελικά μπήκαν οι Ρωμαίοι στην πόλη δύο χρόνια αργότερα, ο στρατηγός Μάρκελλος έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να μην πειράξουν τον Αρχιμήδη και το σπίτι του. Ένας άξεστος, όμως, Ρωμαίος στρατιώτης βρήκε τον Αρχιμήδη στον κήπο του σπιτιού του να χαράζει γεωμετρικά σχήματα πάνω στην άμμο. «Μη μου τους κύκλους τάραττε», πρόλαβε να φωνάξει ο μεγάλος μαθηματικός. Ο στρατιώτης όμως, αγνοώντας ποιον έχει μπροστά του, τον σκότωσε με το ξίφος του.
Τα έργα του Αρχιμήδη που διασώθηκαν έως τις ημέρες μας είναι τα ακόλουθα: Περί σφαίρας και κυλίνδρου, Κύκλου μέτρησις, Περί σφαιροειδέων και κωνοειδέων, Περί ελίκων, Επιπέδων ισορροπιών ή κέντρα βαρών επιπέδων, Ψαμμίτης, Τετραγωνισμός παραβολής, Οχουμένων, Στομάχιον, Προς Ερατοσθένην Έφοδος, Βιβλίον περί λημμάτων, Πρόβλημα βοεικόν, Αποσπάσματα. Μερικά από αυτά διασώθηκαν ατελώς και πολλά άλλα χάθηκαν τελείως.
Εφηύρε τον Ρωμαϊκό ζυγό (καντάρι), το τρίσπαστο (ανυψωτική τριπλή τροχαλία) και τον ατέρμονα κοχλία «έλιξ του Αρχιμήδους» , μηχανή άντλησης νερού από ποταμούς και φρέατα.
Για τη μέτρηση του χρόνου κατασκεύασε ένα υδραυλικό ρολόι, το οποίο υπολόγιζε με μεγάλη ακρίβεια τις ώρες. Μεγάλη φήμη απέκτησαν και οι πολεμικές μηχανές του Αρχιμήδη: «αρχιτρόνιο» (πυροβόλο ατμού) , «καταπέλτες» , «άρπαγες» (ένας μηχανισμός ο οποίος ανύψωνε και αναποδογύριζε τα εχθρικά πλοία) και «κάτοπτρα» για την καύση των Ρωμαϊκών πλοίων.
Πηγές για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών και οι δικτυακοί τόποι: http://www.diodos.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=95 http://www.mythologia.8m.com/arhimidis.html http://www.mfa.gr/greek/greece/through_time/history/hellenistic.html .
Η Αθήνα μετά τον Περικλή
Ο Περικλής έζησε από το 495 έως το 429 π.Χ. στην Αθήνα και διέπρεψε στη δημόσια ζωή της πατρίδας του, ως στρατηγός και πολιτικός ηγέτης της, από το 472 π.Χ. μέχρι το θάνατό του. Κύριες αρχές που διακρίνουν τον Περικλή (στη φωτογραφία συμβουλεύει από το βήμα της Εκκλησίας του Δήμου τους Αθηναίους) και ορίζουν την ηθικότητά του ως πολιτικού ηγέτη είναι η μετριοπάθεια και η αξιοπρέπειά του.
Η αξιοπρέπειά του αναδείχνεται από τον τρόπο με τον οποίο, όταν οι Αθηναίοι τον τιμώρησαν με χρηματικό πρόστιμο και δεν τον εξέλεξαν στρατηγό στις αρχές του πελοποννησιακού πολέμου, δέχτηκε την ποινή του και από το πώς προσπαθούσε να πάρει το λαό με το μέρος του και να του επιβάλλει τις απόψεις του και, τέλος, από το ότι δεν ήταν ερασιχρήματος. Η προσωπικότητά του φαίνεται από τις προβλέψεις που είχε κάνει με την έναρξη του πολέμου και από τη σύνεση με την οποία σκόπευε να αντιμετωπίσει τις τυχόν δυσκολίες της σύγκρουσης με τους Πελοποννησίους.
Η πολιτική που ακολούθησε ο Περικλής, στα πρώτα χρόνια του πελοποννησιακού πολέμου (431 -429 π.Χ.), έχει τρεις κατευθύνσεις: Πρώτα απ’ όλα, η πόλη να μην έχει επεκτατικές βλέψεις όσο θα διαρκούσε ο πόλεμος. Έπειτα, πρέπει να δοθεί ξεχωριστή φροντίδα στο ναυτικό, γιατί αυτό και πολιτική ηγεμόνα έκανε την Αθήνα ανά το πανελλήνιο και βοήθησε στην οικονομική της πρόοδο. Κατόπιν, καλόν είναι να αποφεύγονται παράτολμες ενέργειες που μπορεί να έθεταν σε κίνδυνο την ασφάλεια της πόλης και των πολιτών. Ο Περικλής, με τη λογική, την ευστροφία, τη διορατικότητα και τη φιλοπατρία που τον διέκριναν, σκεφτόταν το καλό της πατρίδας του και πώς θα το προάσπιζε.
Ταυτόχρονα, ήταν ο ολοκληρωμένος πολιτικός άντρας, που αποσπά το θαυμασμό του σε γενικές γραμμές αμερόληπτου ιστοριογράφου Θουκυδίδη, ο παιδαγωγός του δήμου. Αυτό μπορούμε να το δούμε στα λόγια με τα οποία θέλησε να παρηγορήσει τους Αθηναίους που γκρίνιαζαν μετά τις πρώτες σε βάρος τους «αναποδιές» του πελοποννησιακού πολέμου, αλλά και στις συμβουλές με τις οποίες προτρέπει τους συμπατριώτες του τι μέτρα εάν έπαιρναν θα επικρατούσαν στον πόλεμο κατά των Λακεδαιμονίων. Πέραν τούτων, ο Περικλής και ενθάρρυνε τους συμπολίτες του και συγκρατούσε τα «χαλινάρια» τους όποτε έκρινε ότι έπρεπε και, επιπλέον, τους συμβουλεύει σε θέματα ηθικά, παροτρύνοντάς τους να τον μιμηθούν στη δημόσια και την ιδιωτική ζωή, καθώς πρότασσε την αδιαφθορία από χρήματα και τη χρησιμοποίηση δημοκρατικών τρόπων (διάλογος) στις καθημερινές του κοινωνικές σχέσεις και ήξερε να υποτάσσεται, ακόμη κι όταν έμοιαζε πανίσχυρος, στη γνώμη της πλειοψηφίας.
Οι Αθηναίοι, τον καιρό του Περικλή, πείθονται, σαν σύνολο, στα λόγια του και δείχνουν μεγαλύτερη διάθεση για τον πόλεμο, πιστεύοντας ότι τελικά θα είναι νικηφόρος για αυτούς. Πρέπει να σημειωθούν, όμως, και οι προπολεμικές απόπειρες των πολιτικών αντιπάλων του Περικλή να σπιλώσουν το κύρος του και να κλονίσουν την επιρροή του στις λαϊκές μάζες, ψέγοντάς τον, κυρίως, άμεσα ή έμμεσα, για υπεξαίρεση των χρημάτων της αθηναϊκής συμμαχίας, για πλουτισμό και για συναναστροφές από τις οποίες θα κινδύνευε η πόλη. Στα πρώτα χρόνια του πολέμου και καθώς ο Περικλής είχε τα ηνία ακόμα, στην ιδιωτική του ζωή, όμως, ο κάθε Αθηναίος εξακολουθούσε να στενοχωριέται, γιατί είχε χάσει αγαθά που είχε συνηθίσει σ’ όλη του τη ζωή να απολαμβάνει, ξεχνώντας, όμως, ότι σημαντικό μέρος απ’ αυτά το όφειλε και στην πολιτική του Περικλή. Λογικά, λοιπόν, σαν άτομα οι Αθηναίοι αγανακτούσαν ενάντια στον Περικλή, γιατί τον θεωρούσαν ως αποκλειστικό υπεύθυνο για την τροπή που πήρε ο πόλεμος στερώντας τους τ’ αγαθά τους.
Μα τότε, συμβαίνει το παράδοξο. Ενώ, αρχικά, οι Αθηναίοι επιβάλλουν στον Περικλή πρόστιμο και τον καθαιρούν από στρατηγό, κατόπιν, σαγηνευμένοι από τους λόγους του, τον εξέλεξαν ξανά. Αυτό εξηγείται μόνον εάν δεχτούμε ότι οι πολίτες παραμέρισαν τον πόνο τους για τα ατομικά τους παθήματα, θεωρώντας σημαντικότερα τα συμφέροντα της πόλης τους και κρίνοντας άξιο για να τα διαχειριστεί το συνετό Περικλή.
Οι δημοκόποι πολιτικοί που «διαδέχτηκαν» τον Περικλή στη δημόσια ζωή της Αθήνας, όπως βλέπουμε στην ιστοριογραφία (Θουκυδίδης, Ξενοφώντας), στη ρητορική (Λυσίας) και στο θέατρο (Αριστοφάνης κ.α.) όχι μονάχα δεν αγαπούσαν την πατρίδα τους, αλλά ήσαν και ανεύθυνοι, συμφεροντολόγοι, επιπόλαιοι, ασήμαντοι, φιλοχρήματοι, δούλοι της ύλης, μια και ρίχτηκαν στην επιτέλεση πράξεων, που, αν και ευχαριστούσαν πρόσκαιρα το δήμο, «θυσίαζαν», μακροπρόθεσμα, τις δημόσιες υποθέσεις. Κι αυτό συνέβη, γιατί υπολόγισαν πιο πολύ το προσωπικό τους κέρδος και την πολιτική τους εδραίωση από τη ζημιά που θα επέφεραν στο κοινωνικό σύνολο οι πράξεις ή οι παραλείψεις τους.
Έτσι, προέβησαν, αν και συνεχιζόταν ο πόλεμος, σ’ αποδυνάμωση του στρατού, ενώ δε διστάσανε να κολακεύουν το δήμο, για να κερδίσουν την εύνοιά του, και, αντίθετα με τις συμβουλές του Περικλή, προχώρησαν σε ορισμένες επιχειρήσεις – όπως ο εξανδραποδισμός της Μήλου (416 π.Χ.) και η Σικελική εκστρατεία ( 415 – 413 π.Χ.) – που, όπως αποδείχτηκε αργότερα, έβλαψαν την Αθήνα στη διεξαγωγή του πολέμου. Ενδεικτικά, η εκστρατεία στη Σικελία απόβηκε μοιραία όχι επειδή οι Αθηναίοι δεν είχαν λογαριάσει σωστά τη δύναμη των Σικελιωτών, αλλά γιατί οι δημαγωγοί «ναρκοθέτησαν» αρχής εξαρχής την επιχείρηση και μετά δεν έπαιρναν τις ωφέλιμες αποφάσεις για όσους βρίσκονταν στη Σικελία.
Τελικά, οι δημαγωγοί παρέσυραν τους πολίτες σε λανθασμένες αποφάσεις, όπως στην καταδίκη των στρατηγών της νίκης των Αργινουσών π.χ., αλλά και σε εμφύλια διαμάχη, την περίοδο τόσο του ολιγαρχικού πραξικοπήματος του 411/ 410 π.Χ., όσο και των 30 Τυράννων όταν τέλειωσε σε βάρος της Αθήνας ο πελοποννησιακός πόλεμος (404 π.Χ.). Οι αναταραχές στο εσωτερικό της πόλης προς τα τέλη του πολέμου και του 5ου αι. π.Χ. δημιούργησαν πολιτικό σάλο, που στάθηκε ο θεμέλιος λίθος της κοινωνικοπολιτικής παρακμής και (πολιτικής, πνευματικής, ιδεολογικής και κοινωνικής) κατάρρευσης τα μετά το 377 π.Χ. χρόνια.
Ο Αθηναϊκός, όμως, λαός, στα χρόνια των δημαγωγών, έχει κι αυτός το μερίδιο των ευθυνών του. Δεν έχει το ηθικό ανάστημα και, μολονότι φαίνεται να επικροτεί τα επί σκηνής καυστικά κατά των λαοπλάνων «πυρά» του Αριστοφάνη, φταίει, επειδή παρασύρθηκε από τους δημαγωγούς και τους κόλακες, που – αν και του έταζαν «λαγούς και πετραχήλια» – κοίταζαν πιο πολύ το δικό τους, και μόνο αυτό, εφήμερο κέρδος και πώς να βλάψουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, π.χ. Αλκιβιάδης και Νικίας, προς ίδιον πολιτικό όφελος, έπεισαν το δήμο για τον εξοστρακισμό του Υπέρβολου. Οι Αθηναίοι της μετά τον Περικλή εποχής οδηγούνται στον όλεθρο, τοποθετώντας τους ιδιοτελείς σκοπούς τους πιο ψηλά από οποιαδήποτε εθνική σκοπιμότητα, λογουχάρη ο Κλέων, για να αποχτήσει προσωπική δόξα, αρνήθηκε να συνυπογράψει με τους Σπαρτιάτες ειρήνη σε μιαν εποχή που οι όροι της θα συνέφεραν την Αθήνα.
Ανακύκλωση, πού είμαστε και πού πάμε;
Σε αντιμετώπιση των μικρομέγαλων προβλημάτων που σχετίζονται, έμμεσα ή άμεσα, με το φλέγον στις ημέρες μας ζήτημα της κοινωφελούς διαχείρισης των απορριμμάτων, προωθούνται διάφορα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Και τούτο μοιάζει αναγκαίο και λογικό, εφόσον, όπως λένε οι ειδικοί, απώτερος σκοπός της ανακύκλωσης, που είναι το πιο γνωστό απ’ αυτά στις μέρες μας, είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και πρώτων υλών, καθώς και η μείωση του όγκου απορριμμάτων. Ακόμη, δεν πρέπει να παραβλέψουμε και το ότι μπορούν να δημιουργηθούν με τα προγράμματα ανακύκλωσης νέες θέσεις εργασίας, φιλικές προς το περιβάλλον.
Μ’ αυτές τις σκέψεις στο νου μου, θα ήθελα με λίγα λόγια, βασισμένοι σ’ όσα μαθαίνουμε καθημερινά από τους ειδήμονες, να παρουσιάσουμε πώς εμφανίζεται η ανακύκλωση σήμερα στη χώρα μας, καθώς το θέμα απασχολεί, καθημερινά, όλους μας, από τις διάφορες τοπικές κοινωνίες μέχρι και σε εθνικό επίπεδο! Το «σύστημα των μπλε κάδων», για να ξετυλίξουμε με αυτούς το… μίτο της αφήγησης, οι οποίοι, σε πολλές περιοχές και συνοικίες της Ελλάδας, «φιλοξενούν» όλα τα προς ανακύκλωση υλικά και τους οποίους βλέπουμε πολύ συχνά στις γειτονιές μας κοντά στους παραδοσιακούς δημοτικούς κάδους απορριμμάτων, έχει προσεγγίσει περίπου 3,5 εκατομμύρια Έλληνες, έχει δημιουργήσει 400 θέσεις εργασίας ενώ, μόνο το 2005, οδήγησε σε αξιοποίηση 78 χιλ. τόνους απορριμμάτων συσκευασίας.Τα 1.000.000.000 αλουμινένια κουτιά για μπίρες και αναψυκτικά που χρησιμοποιούνται ετησίως στην Ελλάδα από μικρούς και μεγάλους, χρειάζονται για την παραγωγή τους 17.142 τόνους αλουμίνιο ( ή 68.600 τόνους βωξίτη πρώτης ύλης) και 257.142.000 κιλοβατώρες σε ενέργεια. Αν καταλήξουν στα "άχρηστα", αυξάνουμε τον όγκο σκουπιδιών και σπαταλάμε άδικα φυσικούς πόρους και ενέργεια, συμβάλλοντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου μειώνει τον όγκο των σκουπιδιών, εξοικονομεί το 95% της ενέργειας που χρειάζεται για την παραγωγή τους από καθαρή πρώτη ύλη και εξοικονομεί βωξίτη.
Πολύς λόγος, όμως, γίνεται τα τελευταία χρόνια για τις εργασίες συλλογής, παραλαβής, μεταφοράς, προσωρινής αποθήκευσης, επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησης (ανακύκλωσης και ανάκτησης ενέργειας) των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού ή/και των κατασκευαστικών τους στοιχείων και των συναρμολογημένων μερών αυτών (συμπεριλαμβανομένων και των αναλωσίμων), ώστε μετά την επαναχρησιμοποίηση ή επεξεργασία τους αντίστοιχα, να επιστρέφουν στο ρεύμα της αγοράς.
Ανακύκλωση μπαταριών, για την οποία συχνά ακούμε και διαβάζουμε, είναι η διαδικασία ανάκτησης και αξιοποίησης των υλικών που αποτελούν τις μπαταρίες, δηλαδή η απόσπαση των μετάλλων της μπαταρίας και η επαναφορά τους στον φυσικό και οικονομικό κύκλο, με την επαναχρησιμοποίηση τους για την κατασκευή νέων μπαταριών ή άλλων προϊόντων. Τα αποτελέσματα της συλλογής φορητών μπαταριών είναι εντυπωσιακά, αφού, σύμφωνα με τις στατιστικές, το 2006 συλλέχθηκε το 10% από το σύνολο των μπαταριών που διακινούνται στην Ελλάδα, ποσοστό που μας φέρνει μπροστά από «παραδοσιακά» αναπτυγμένες χώρες όπως η Αγγλία, η Ιταλία και η Ισπανία, αλλά και από χώρες όπως η Πολωνία και η Τσεχία με 4-5 χρόνια λειτουργίας.
Τα πλαστικά απορροφούν για την παραγωγή τους το 4% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου (2% τα πλαστικά συσκευασίας και 2% τα άλλα πλαστικά) και τεράστια ποσά ενέργειας. Στην Ευρώπη ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών (APME Association of Plastic Manufacturers in Europe), έχει αναλάβει μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία με στόχο την ανακύκλωση των πλαστικών φιαλών από την οικιακή χρήση. Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ανακύκλωση 1,7 εκατομμυρίων τόνων πλαστικών φιαλών από PE, PVC και PET στην Ευρώπη.
Στη χώρα μας καταναλώνουμε ετησίως 400 εκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια ΡΕΤ για αναψυκικά και άλλα τόσα για εμφιαλωμένο νερό. Το συνολικό τους βάρος υπολογίζεται σε 40.000 τόνους πλαστικού. Το ποσοστό ανακύκλωσης των πλαστικών συσκευασιών στη χώρα μας είναι 5% και αφορά κατά κύριο λόγο στην ανακύκλωση που κάνουν οι ίδιες οι βιομηχανίες παραγωγής πλαστικών στα απορρίμματά τους και όχι στην ανακύκλωση πλαστικών συσκευασιών από τα οικιακά απορρίμματα. Το ίδιο χαμηλό ποσοστό έχει και η Ε.Ε. με εξαίρεση τη Γερμανία (43%).
Τέλος, σήμερα, για ολόκληρο τον πλανήτη η ετήσια κατανάλωση χαρτιού υπερβαίνει τους 200.000.000 τόνους το χρόνο. Η κατανάλωση χαρτιού στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει τους 1.200.000 τόνους το χρόνο, όταν το 1976 δεν ξεπερνούσε τους 400.000 τόνους. Κάθε χρόνο συγκεντρώνονται προς ανακύκλωση 350.000 τόνοι χρησιμοποιημένου χαρτιού. Οι μεγαλύτεροι “παραγωγοί” ανακλώσιμου χαρτιού είναι τα super markets, οι βιομηχανίες, τα τυπογραφεία, τα βιβλιοδετεία, τα σχολεία, κλπ Και ας μην ξεχνάμε, λοιπόν, ότι η παραγωγή και υπερκατανάλωσή του κοστίζει στο περιβάλλον και η ανακύκλωση του χαρτιού είναι επιβεβλημένη για την προστασία και του φυσικού περιβάλλοντος.
