Σπινθήρας
Μηνιαία Επιθεώρηση για τον Άνθρωπο και τη Γνώση
Η Ιστορία είναι η διαδρομή του Ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία
Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Η. Ορφανός - Απτεραίος (apteraios@yahoo.com)
8/2/2009, τόμος 1, τεύχος 2
Θέματα:
«Έλεγχος» (της σύνταξης), σ. 1
Οι δρόμοι των ποιητών (σχόλιο), σ. 1
Από πού πάνε στη δημοτική βιβλιοθήκη; (σχόλιο), σ. 1
Αρχαιοελληνικό θέατρο: Κωμωδία και Τραγωδία (Λογοτεχνία), σ. 2
Ι. Καποδίστριας (Ιστορικά πορτρέτα), σ. 2
Σκύλοι και … ανθρώπινος καρκίνος (Υγεία), σ. 3
Η ζημιογόνος αλιεία (Περιβάλλον), σ. 3
Το οροπέδιο Λασιθίου (Κοινωνιολογία), σ. 4
W. Rosener, «Οι αγρότες στην Ευρώπη» (βιβλιοπαρουσίαση), σ. 4
Η Ιστορία είναι η διαδρομή του Ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία
Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Η. Ορφανός - Απτεραίος (apteraios@yahoo.com)
8/2/2009, τόμος 1, τεύχος 2
Θέματα:
«Έλεγχος» (της σύνταξης), σ. 1
Οι δρόμοι των ποιητών (σχόλιο), σ. 1
Από πού πάνε στη δημοτική βιβλιοθήκη; (σχόλιο), σ. 1
Αρχαιοελληνικό θέατρο: Κωμωδία και Τραγωδία (Λογοτεχνία), σ. 2
Ι. Καποδίστριας (Ιστορικά πορτρέτα), σ. 2
Σκύλοι και … ανθρώπινος καρκίνος (Υγεία), σ. 3
Η ζημιογόνος αλιεία (Περιβάλλον), σ. 3
Το οροπέδιο Λασιθίου (Κοινωνιολογία), σ. 4
W. Rosener, «Οι αγρότες στην Ευρώπη» (βιβλιοπαρουσίαση), σ. 4
«Έλεγχος»
Ο κάθε άνθρωπος έχει δημόσια και ιδιωτική ζωή. Η δημόσια ζωή του σχετίζεται με όσα κάνει με τους συνανθρώπους του. Η ιδιωτική του με τις επιλογές του ως μεμονωμένου ατόμου.
Στη δημόσια ζωή, η Κοινή Γνώμη είναι ο άγραφος ελεγκτής του βαθμού τήρησης των πατροπαράδοτων αρχών. Σημαντική είναι και η παρουσία των γραπτών νόμων, εφόσον οι κρατούντες τους χρησιμοποιούν, για να επιβάλλουν την εξουσία τους ή να ελέγχουν και να περιορίσουν τους αγώνες των πολλών και τις αντικοινωνικές αυθαιρεσίες των λίγων.
Στην ιδιωτική ζωή, όμως, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Κριτής και κρινόμενος, ελεγκτής και ελεγχόμενος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, που πρέπει να ψάχνει βαθιά μέσα του προτού δράσει. Ταυτόχρονα, και, εάν, τυχόν, λαθέψει, για να μπορέσει να ορθοποδήσει και να προχωρήσει παρακάτω, πρέπει να ομολογήσει το σφάλμα του και, γενναιόψυχος και μετά από αυτοκριτική, να αναθεωρήσει τις απόψεις του, να ζητήσει συγνώμη, πρώτα απ’ όλα και πριν απ’ τους άλλους, από τον ίδιο του τον εαυτό.
Ουδείς αλάνθαστος και τέλειος. Ζούμε, όπως λένε πολλοί, στον κόσμο μιας ασταμάτητης, ταχύτατης και ριζικής, ανατροπής όσων μας περιτριγυρίζουν. Όλοι έχουμε δικαίωμα να ελπίζουμε, να ονειρευόμαστε και να αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο καλύτερο, δικαιότερο, πιο ανθρώπινο, γεμάτο αγάπη και αλληλοκατανόηση, χωρίς παρωπίδες και ωτασπίδες, δίχως προκαταλήψεις και «κολλήματα».
Το ζητούμενο, όμως, είναι να είμαστε, ανά πάσα στιγμή, έτοιμοι να ελέγχουμε δίκαια και αδέκαστα και όσους μας προβάλλουν ως «αυθεντίες» ή «αυτόκλητοι μεσσίες», μα και τον εαυτό μας, για να μην παρασύρεται από «αυθορμητισμούς» ή στείρους «εγωισμούς» και άλλα αρρωστημένα πάθη (αρχομανία, φιλοχρηματία κ.α.) και να μη γίνεται θύμα και άθυρμά τους ή άδικος απέναντι σ’ όσους τον αγαπούν.
Της σύνταξης
Οι δρόμοι των ποιητών
Οι επέτειοι της γέννησης ή οι μέρες του θανάτου των λογοτεχνών είναι καλές ευκαιρίες. Στην επίσημη Πολιτεία να θυμηθεί και να εξάρει τη, συνήθως, μεγάλη συμβολή τους στα Νεοελληνικά Γράμματα.
Το 2009, λοιπόν, είναι χρονιά αφιερωμένη στα εκατόχρονα από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου. Φέτος, επίσης, συμπληρώνονται και 150 χρόνια από τη γέννηση του Κωστή Παλαμά (φωτογραφία). Τόσο ο Ρίτσος, όσο και ο Παλαμάς έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα «ίχνη» τους στην Ελληνική Λογοτεχνία, αν και ο καθένας τους ακολούθησε διαφορετικό δρόμο, επηρεασμένος, προφανώς, από το ιδεολογικό του «οπλοστάσιο» και το κοινωνικοπολιτικό «περιβάλλον» που έζησε και έγραψε ο καθένας.
Εν τάχει, θυμίζουμε ότι ο Κωστής Παλαμάς (1859 – 1943) έχει «συνδεθεί» με την άνοδο και την τραγική πτώση της «Μεγάλης Ιδέας» και της αστικής τάξης στην Ελλάδα των τελών του 19ου και της χαραυγής του 20ου αιώνα, που εντάσσονται στα πλαίσια της διεθνούς αποικιοκρατίας και των αστικών διεκδικήσεων επί της νομής της εξουσίας σε διάφορα κράτη. Ο δε Γιάννης Ρίτσος (1909 – 1990) «σχετίζεται» με τους αγώνες και τις διώξεις της Αριστεράς από τον ύστερο μεσοπόλεμο και τις μετεμφυλιοπολεμικές κυβερνήσεις στην εποχή του αντικομουνιστικού «Ψυχρού πολέμου» Ανατολής – Δύσης, με τον όποιο αντίχτυπό του και στην ελληνική πολιτική και κοινωνία.
Ο Παλαμάς και ο Ρίτσος έχουν, αναμφίβολα, ανοίξει τους δικούς τους δρόμους στην ελληνική ποίηση. Δεν είναι λίγοι όσοι τους ακολούθησαν πιστά όσον αφορά την ποιητική τέχνη ή στις ιδέες και τον τρόπο προβολής τους, αλλά και όσοι, αν και ξεκίνησαν από τα «ίχνη» του Ρίτσου ή του Παλαμά, στην πορεία διαφοροποιήθηκαν, για να αρθρώσουν τη δική τους, ανεξάρτητη, φωνή.
Ανέκαθεν, οι ποιητές και οι λογοτέχνες γενικότερα ανοίγουν μονοπάτια. Το μόνο που απαιτούν από τους αναγνώστες τους (και τους ομότεχνούς τους) νομίζουμε ότι είναι να έχουν οξύ κριτικό πνεύμα και ορθάνοιχτα, διαρκώς, τα αισθητήρια όργανα (μάτια και αφτιά), για να μπορούν να κρίνουν ό,τι βλέπουν, ό,τι ακούν, ό,τι τους περιβάλλει και να μην αντιγράφουν, να μη μιμούνται δουλικά καθετί που είναι «του συρμού, της μόδας». Η αντιγραφή και η δουλική μίμηση δεν είναι, κατά τη γνώμη μας, ούτε πρόοδος, ούτε αγώνας, ούτε πετυχημένη προσαρμογή στο κοινωνικό σύνολο, είναι υποτέλεια, συντήρηση και οπισθοδρόμηση…
Το 2009, λοιπόν, είναι χρονιά αφιερωμένη στα εκατόχρονα από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου. Φέτος, επίσης, συμπληρώνονται και 150 χρόνια από τη γέννηση του Κωστή Παλαμά (φωτογραφία). Τόσο ο Ρίτσος, όσο και ο Παλαμάς έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα «ίχνη» τους στην Ελληνική Λογοτεχνία, αν και ο καθένας τους ακολούθησε διαφορετικό δρόμο, επηρεασμένος, προφανώς, από το ιδεολογικό του «οπλοστάσιο» και το κοινωνικοπολιτικό «περιβάλλον» που έζησε και έγραψε ο καθένας.
Εν τάχει, θυμίζουμε ότι ο Κωστής Παλαμάς (1859 – 1943) έχει «συνδεθεί» με την άνοδο και την τραγική πτώση της «Μεγάλης Ιδέας» και της αστικής τάξης στην Ελλάδα των τελών του 19ου και της χαραυγής του 20ου αιώνα, που εντάσσονται στα πλαίσια της διεθνούς αποικιοκρατίας και των αστικών διεκδικήσεων επί της νομής της εξουσίας σε διάφορα κράτη. Ο δε Γιάννης Ρίτσος (1909 – 1990) «σχετίζεται» με τους αγώνες και τις διώξεις της Αριστεράς από τον ύστερο μεσοπόλεμο και τις μετεμφυλιοπολεμικές κυβερνήσεις στην εποχή του αντικομουνιστικού «Ψυχρού πολέμου» Ανατολής – Δύσης, με τον όποιο αντίχτυπό του και στην ελληνική πολιτική και κοινωνία.
Ο Παλαμάς και ο Ρίτσος έχουν, αναμφίβολα, ανοίξει τους δικούς τους δρόμους στην ελληνική ποίηση. Δεν είναι λίγοι όσοι τους ακολούθησαν πιστά όσον αφορά την ποιητική τέχνη ή στις ιδέες και τον τρόπο προβολής τους, αλλά και όσοι, αν και ξεκίνησαν από τα «ίχνη» του Ρίτσου ή του Παλαμά, στην πορεία διαφοροποιήθηκαν, για να αρθρώσουν τη δική τους, ανεξάρτητη, φωνή.
Ανέκαθεν, οι ποιητές και οι λογοτέχνες γενικότερα ανοίγουν μονοπάτια. Το μόνο που απαιτούν από τους αναγνώστες τους (και τους ομότεχνούς τους) νομίζουμε ότι είναι να έχουν οξύ κριτικό πνεύμα και ορθάνοιχτα, διαρκώς, τα αισθητήρια όργανα (μάτια και αφτιά), για να μπορούν να κρίνουν ό,τι βλέπουν, ό,τι ακούν, ό,τι τους περιβάλλει και να μην αντιγράφουν, να μη μιμούνται δουλικά καθετί που είναι «του συρμού, της μόδας». Η αντιγραφή και η δουλική μίμηση δεν είναι, κατά τη γνώμη μας, ούτε πρόοδος, ούτε αγώνας, ούτε πετυχημένη προσαρμογή στο κοινωνικό σύνολο, είναι υποτέλεια, συντήρηση και οπισθοδρόμηση…
Από πού πάνε στη δημοτική βιβλιοθήκη;
Στο κέντρο κάθε πόλης, υπάρχουν ανηρτημένες πολλές ενημερωτικές πινακίδες. Βλέπουν οι ντόπιοι και ξέρουν, πλέον, να βοηθήσουν και κάποιον ξένο λέγοντάς του από πού θα πάει για το νοσοκομείο, για την αστυνομία, για το δημαρχείο, τις διάφορες υπηρεσίες, αλλά και τις κωμοπόλεις που βρίσκονται κοντά μας κ.α.
Πόσες, όμως, πόλεις έχουν πινακίδες που να λένε στον καθένα που θα βρεθεί στο κέντρο, από πού πάνε στην, αν υπάρχει βεβαίως, δημοτική βιβλιοθήκη; Η δημοτική βιβλιοθήκη, σε ορισμένες πόλεις όπως το Ηράκλειο, είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της πόλης και την ξέρουν και αρκετοί ξένοι που έρχονται στην Κρήτη για συνέδρια, δουλειά ή διακοπές.
Και καλά, οι επισκέπτες και οι περάτες της πόλης δεν γνωρίζουν πώς να μεταβούν στα κτίρια της βιβλιοθήκης για να γνωρίσουν ό,τι μέχρι τότε ξέρουν εξ ακοής, δικαιολογούνται. Οι ντόπιοι, όμως, και μόνιμοι κάτοικοι της πόλης δεν είναι δικαιολογημένοι, ανεξάρτητα αν έως σήμερα την είχαν ανάγκη ή όχι, να μην ξέρουν πού βρίσκεται η δημοτική βιβλιοθήκη.
Μήπως, λοιπόν, πρέπει οι δημοτικές αρχές να μεριμνήσουν να τοποθετηθούν σε καίρια σημεία της πόλης κατευθυντήριες πινακίδες για το πού βρίσκεται η δημοτική βιβλιοθήκη, το μελίσσι της γνώσης κάθε φιλομαθούς πολίτη; Κι αν αυτό, για διάφορους λόγους, φαντάζει δύσκολο, μήπως είναι καλύτερη ιδέα και προτιμότερο να διανεμηθεί ενημερωτικό υλικό για τη βιβλιοθήκη (πού είναι, ώρες λειτουργίας) στους μαθητές των σχολείων και των γυμνασίων της πόλης ;
Λογοτεχνία - Αρχαιοελληνικό Θέατρο:
Κωμωδία και Τραγωδία
Κωμωδία και Τραγωδία
Η τραγωδία και η κωμωδία, ως είδη της δραματικής ποίησης, ανάγουν την προέλευση και την καταγωγή τους στις λαϊκές λατρευτικές εκδηλώσεις πατροπαράδοτων εθίμων, που γίνονταν στην αρχαία Αττική προς τιμήν του Θεού Διονύσου μετά τον 7ο αι. π.Χ. περίπου.
Κωμωδία ήταν αρχικά – εάν επιθυμούμε να εκλαϊκεύσουμε τον ορισμό του Αριστοτέλη («Ποιητική», 4ος αι. π.Χ.) – η ωδή, που τραγουδιέται από τους κατοίκους των αγρών, κατά την περιφορά («κώμος») του φαλλού (συμβόλου γονιμότητας) στην ύπαιθρο με την ταυτόχρονη ανταλλαγή τολμηρών λέξεων, αθυροστομιών, κοροϊδιών μεταξύ των στεφανηφόρων και λαμπαδηφόρων συνεορταζόντων. Βαθμιαία, οι λαϊκές αυτές αυτοσχέδιες «παραστάσεις» επεξεργασμένες από επιδέξιους σπουδαίους ποιητές μάς έδωσαν το έξοχο λογοτεχνικό είδος του 5ου αιώνα π.Χ., που κυριότερός του εκπρόσωπος βάσει των ευρημάτων είναι ο Αριστοφάνης.
Κωμωδία ήταν αρχικά – εάν επιθυμούμε να εκλαϊκεύσουμε τον ορισμό του Αριστοτέλη («Ποιητική», 4ος αι. π.Χ.) – η ωδή, που τραγουδιέται από τους κατοίκους των αγρών, κατά την περιφορά («κώμος») του φαλλού (συμβόλου γονιμότητας) στην ύπαιθρο με την ταυτόχρονη ανταλλαγή τολμηρών λέξεων, αθυροστομιών, κοροϊδιών μεταξύ των στεφανηφόρων και λαμπαδηφόρων συνεορταζόντων. Βαθμιαία, οι λαϊκές αυτές αυτοσχέδιες «παραστάσεις» επεξεργασμένες από επιδέξιους σπουδαίους ποιητές μάς έδωσαν το έξοχο λογοτεχνικό είδος του 5ου αιώνα π.Χ., που κυριότερός του εκπρόσωπος βάσει των ευρημάτων είναι ο Αριστοφάνης.
Διαφορές , λοιπόν, περισσότερο αξιοπρόσεχτες της τραγωδίας από την κωμωδία είναι το ότι η τραγωδία γράφεται από τους τραγικούς ποιητές, ενώ η κωμωδία από ειδικούς κωμωδιογράφους, αλλά και πως οι κωμωδίες, αντλώντας τη θεματολογία τους από τη σύγχρονη ζωή (δεν διστάζουν οι κωμικοί ποιητές με παρρησία να στρέφονται και να διακωμωδούν υπαρκτά πρόσωπα) ή φανταστικούς κόσμους, προξενούν γέλιο, την ώρα που οι τραγωδίες – με θέματα από λαϊκούς μύθους – κρατούσαν σε αγωνία τους θεατές και τους διέγειραν τον έλεο και το φόβο. Βέβαια, να γραφεί πως ό,τι δίνει επίσης ιδιαιτερότητα στην κωμωδία ως λογοτεχνικό είδος από τεχνικής απόψεως έναντι της τραγωδίας είναι και το ότι έχουμε την Παράβαση, δηλαδή το ότι παρεξέβαινε του ποιητικού πλάσματος (μύθου) ο ποιητής και εισήρχετο αιφνιδίως εις τον πραγματικό κόσμο.
Στις ημέρες μας, έχουν σωθεί ολόκληρες τραγωδίες μόνο των τριών μεγάλων τραγωδιογράφων της κλασικής εποχής (5ος αι. π.Χ.), Σοφοκλή, Αισχύλου (φωτογραφία), Ευριπίδη. Ο κάθε τραγωδιογράφος έχει τη δική του συμβολή, σημαντική, όπως αναγνωρίζεται, στο πέρασμα των χρόνων, στην εξέλιξη της τραγωδίας, όχι μόνο στον τρόπο γραψίματος ή για τις ιδέες που προβάλλουν μέσα από τα έργα τους ή τη θεματική τους, αλλά και στη διδασκαλία των δραμάτων επί σκηνής.
Να σημειώσω στο σημείο αυτό πως δεν έχει η κωμωδία αντικείμενό της και σκοπό να ψέξει την πολιτική. Ναι, ασχολούνται οι κωμωδιογράφοι κι ο Αριστοφάνης πολύ περισσότερο με την πολιτική, αλλά , ας επιτραπεί να γραφεί, χλευάζει δηκτικά και επιδεικτικά την παρακμάζουσα τραγωδία (βλ. «Βάτραχοι») ή τη ματαιότητα της σοφιστικής και της φιλοσοφίας (βλ. «Νεφέλες»), ενώ μέσα στο αριστοφανικό έργο μαζί με την καταδίκη κάθε κοινοβλαβούς ανθρώπινου χαρακτήρα ή συνήθειας προτάσσονται τα χρηστά ήθη (η φιλοπατρία και η αγάπη για την ειρήνη π.χ., βλ. «Λυσιστράτη» και «Ειρήνη» ή η αφιλοχρηματία στον «Πλούτο»), για να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση.
Στις ημέρες μας, έχουν σωθεί ολόκληρες τραγωδίες μόνο των τριών μεγάλων τραγωδιογράφων της κλασικής εποχής (5ος αι. π.Χ.), Σοφοκλή, Αισχύλου (φωτογραφία), Ευριπίδη. Ο κάθε τραγωδιογράφος έχει τη δική του συμβολή, σημαντική, όπως αναγνωρίζεται, στο πέρασμα των χρόνων, στην εξέλιξη της τραγωδίας, όχι μόνο στον τρόπο γραψίματος ή για τις ιδέες που προβάλλουν μέσα από τα έργα τους ή τη θεματική τους, αλλά και στη διδασκαλία των δραμάτων επί σκηνής.
Να σημειώσω στο σημείο αυτό πως δεν έχει η κωμωδία αντικείμενό της και σκοπό να ψέξει την πολιτική. Ναι, ασχολούνται οι κωμωδιογράφοι κι ο Αριστοφάνης πολύ περισσότερο με την πολιτική, αλλά , ας επιτραπεί να γραφεί, χλευάζει δηκτικά και επιδεικτικά την παρακμάζουσα τραγωδία (βλ. «Βάτραχοι») ή τη ματαιότητα της σοφιστικής και της φιλοσοφίας (βλ. «Νεφέλες»), ενώ μέσα στο αριστοφανικό έργο μαζί με την καταδίκη κάθε κοινοβλαβούς ανθρώπινου χαρακτήρα ή συνήθειας προτάσσονται τα χρηστά ήθη (η φιλοπατρία και η αγάπη για την ειρήνη π.χ., βλ. «Λυσιστράτη» και «Ειρήνη» ή η αφιλοχρηματία στον «Πλούτο»), για να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση.
Ιστορικά πορτρέτα
Ιωάννης Καποδίστριας
Ιωάννης Καποδίστριας
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο πρώτος κυβερνήτης του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Έφτασε στην Ελλάδα το Γενάρη του 1828 και διατήρησε τα ηνία της εξουσίας μέχρι τη δολοφονία του, το Σεπτέμβρη του 1831. Είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα το 1776 από οικογένεια ευγενών. Έλαβε σημαντική εγκύκλια μόρφωση στην ιδιαίτερη πατρίδα του και στη συνέχεια μετέβη στο εξωτερικό και σπούδασε ιατρική και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (Ιταλία).
Για λίγο, δούλεψε στο νησί του ως γιατρός, αλλά πολύ γρήγορα – όταν, για πολύ λίγο, στις αρχές του 19ου αιώνα, τα Επτάνησα ήσαν υπό ρωσική κατοχή – αποφάσισε να αναμειχθεί στην πολιτική. Στα 1803, διορίστηκε γραμματέας της νεοϊδρυθείσας Πολιτείας των Ιονίων νήσων. Η θητεία του αυτή υπήρξε βραχύβια, αφού στα 1807, ύστερα από τη συνθήκη του Τιλσίτ, η Ιόνιος Πολιτεία έπαψε να υφίσταται και προσαρτήθηκαν τα Επτάνησα στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία).
Για λίγο, δούλεψε στο νησί του ως γιατρός, αλλά πολύ γρήγορα – όταν, για πολύ λίγο, στις αρχές του 19ου αιώνα, τα Επτάνησα ήσαν υπό ρωσική κατοχή – αποφάσισε να αναμειχθεί στην πολιτική. Στα 1803, διορίστηκε γραμματέας της νεοϊδρυθείσας Πολιτείας των Ιονίων νήσων. Η θητεία του αυτή υπήρξε βραχύβια, αφού στα 1807, ύστερα από τη συνθήκη του Τιλσίτ, η Ιόνιος Πολιτεία έπαψε να υφίσταται και προσαρτήθηκαν τα Επτάνησα στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία).
Ερχόμενος σε στενές επαφές αυτό το διάστημα με την τσαρική Ρωσία του έδωσε τη δυνατότητα να μεταπηδήσει στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία. Ανέβηκε γρήγορα την ιεραρχία και έφτασε, μάλιστα, το διάστημα 1815-1822 να είναι εκ των εξ απορρήτων του Τσάρου και υπουργός Εξωτερικών. Από το 1822 και μετά, αν και βρισκόταν σε άδεια αορίστου χρόνου και διέμενε στη Γενεύη, παρέμενε μέλος της ρωσικής διπλωματίας. Απαλλάχτηκε των καθηκόντων του αυτών με επίσημη έγκριση του τσάρου Νικόλαου μόλις τον Ιούλιο του 1827 όταν πλέον είχε εκλεγεί κυβερνήτης της Ελλάδας.
Πολλά επικριτικά έχουν γραφεί για τον απολυταρχικό τρόπο με τον οποίο ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης διοίκησε τη μετεπαναστατική Ελλάδα (1828-'31). Από την άλλη, δεν είναι λίγοι όσοι επαινούν τις πολιτικές ικανότητες, τη διπλωματική καριέρα και τον πατριωτισμό του ανδρός, αλλά τους αγώνες του για περισσότερη ανεξαρτησία του νεοπαγούς ελληνικού κράτους και για διεύρυνση των συνόρων του με συνεχή «ενοχλητικά» υπομνήματα προς την Ευρώπη. Συνάμα, εγκωμιάζουν και διάφορα, δύσκολα να εφαρμοστούν δεδομένων των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών, μέτρα που πήρε, εντός συνόρων, για να θεμελιώσει θεσμούς και αξίες στη χαώδη κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα του 1830, στην παιδεία, στην οικονομία, στη διοίκηση, στη δικαιοσύνη κ.α..
Υγεία
Σκύλοι και … ανθρώπινος καρκίνος
Σκύλοι και … ανθρώπινος καρκίνος
Πριν λίγα χρόνια, τον Ιανουάριο του 2006, η επιστήμη και η έρευνα προσπάθησαν να δώσουν μιαν άλλη διάσταση στην παραδοσιακή σχέση ανθρώπου – σκύλου, πέρα από τη φιλία που, πολύ συχνά, τους συνδέει.
Πειράματα στις ΗΠΑ είχαν επιβεβαιώσει και αποδείξει πως τα σκυλιά μπορούν κυριολεκτικά να μυρίζουν διάφορες μορφές καρκίνου στην ανάσα των ασθενών. 'Επειτα από εκπαίδευση μόλις λίγων εβδομάδων, οι σκύλοι μπορούν να ανιχνεύουν όγκους του στήθους και του πνεύμονα με την ακρίβεια των εργαστηριακών τεστ, και ίσως θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον ως... διαγνωστικά εργαλεία.
O αέρας που εκπνέουν οι ασθενείς με καρκίνο είναι γνωστό ότι περιέχει ίχνη ορισμένων χημικών, όπως παράγωγα των αλκανίων και του βενζολίου. Και όπως έχουν δείξει παλαιότερες έρευνες, τα σκυλιά μπορούν να οσμίζονται τα χημικά αυτά σε απειροελάχιστες συγκεντρώσεις, μόλις μερικά μέρη ανά εκατομμύριο.
Όπως αναφέρει το New Scientist, οι ερευνητές του Ιδρύματος Pine Street στην Καλιφόρνια πειραματίστηκαν με τρία σκυλιά Λαμπραντόρ και δύο πορτογαλικά νερόσκυλα, από τα οποία κανένα δεν είχε λάβει ειδική εκπαίδευση.
Έπειτα από λίγες εβδομάδες μαθημάτων, τα τετράποδα εξετάστηκαν με ειδικά δοχεία μέσα στα οποία είχαν εκπνεύσει 55 ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, 31 με καρκίνο του μαστού και 83 υγιή άτομα. Η μελέτη ήταν «διπλά τυφλή», πράγμα που σημαίνει ότι κατά τη διενέργεια του πειράματος ούτε οι ερευνητές ούτε οι χειριστές των σκύλων δεν γνώριζαν σε ποιον ανήκε το κάθε δείγμα. Οι διαγνώσεις για κάθε ασθενή επιβεβαιώθηκαν με βιοψίες.
Τα σκυλιά ανίχνευσαν το 99% των δειγμάτων από ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα και έδωσαν ψευδώς θετικό αποτέλεσμα μόλις στο 1% των δειγμάτων από υγιή άτομα. Όσον αφορά τα δείγματα από ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, η ακρίβεια ήταν 88% στα θετικά δείγματα και 98% στα αρνητικά.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Integrative Cancer Therapies, ήλθε σε συμφωνία με παλαιότερες μελέτες, οι οποίες είχαν δείξει ότι οι σκύλοι οσμίζονται και το μελάνωμα και τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης.
Πειράματα στις ΗΠΑ είχαν επιβεβαιώσει και αποδείξει πως τα σκυλιά μπορούν κυριολεκτικά να μυρίζουν διάφορες μορφές καρκίνου στην ανάσα των ασθενών. 'Επειτα από εκπαίδευση μόλις λίγων εβδομάδων, οι σκύλοι μπορούν να ανιχνεύουν όγκους του στήθους και του πνεύμονα με την ακρίβεια των εργαστηριακών τεστ, και ίσως θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον ως... διαγνωστικά εργαλεία.O αέρας που εκπνέουν οι ασθενείς με καρκίνο είναι γνωστό ότι περιέχει ίχνη ορισμένων χημικών, όπως παράγωγα των αλκανίων και του βενζολίου. Και όπως έχουν δείξει παλαιότερες έρευνες, τα σκυλιά μπορούν να οσμίζονται τα χημικά αυτά σε απειροελάχιστες συγκεντρώσεις, μόλις μερικά μέρη ανά εκατομμύριο.
Όπως αναφέρει το New Scientist, οι ερευνητές του Ιδρύματος Pine Street στην Καλιφόρνια πειραματίστηκαν με τρία σκυλιά Λαμπραντόρ και δύο πορτογαλικά νερόσκυλα, από τα οποία κανένα δεν είχε λάβει ειδική εκπαίδευση.
Έπειτα από λίγες εβδομάδες μαθημάτων, τα τετράποδα εξετάστηκαν με ειδικά δοχεία μέσα στα οποία είχαν εκπνεύσει 55 ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, 31 με καρκίνο του μαστού και 83 υγιή άτομα. Η μελέτη ήταν «διπλά τυφλή», πράγμα που σημαίνει ότι κατά τη διενέργεια του πειράματος ούτε οι ερευνητές ούτε οι χειριστές των σκύλων δεν γνώριζαν σε ποιον ανήκε το κάθε δείγμα. Οι διαγνώσεις για κάθε ασθενή επιβεβαιώθηκαν με βιοψίες.
Τα σκυλιά ανίχνευσαν το 99% των δειγμάτων από ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα και έδωσαν ψευδώς θετικό αποτέλεσμα μόλις στο 1% των δειγμάτων από υγιή άτομα. Όσον αφορά τα δείγματα από ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, η ακρίβεια ήταν 88% στα θετικά δείγματα και 98% στα αρνητικά.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Integrative Cancer Therapies, ήλθε σε συμφωνία με παλαιότερες μελέτες, οι οποίες είχαν δείξει ότι οι σκύλοι οσμίζονται και το μελάνωμα και τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης.
Περιβάλλον
Η ζημιογόνος αλιεία
Η ζημιογόνος αλιεία
Οι επιπτώσεις της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα εκτείνονται μέχρι τον ωκεάνιο πυθμένα, όπου οι πληθυσμοί των ψαριών του βυθού έχουν μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, προειδοποιούν Καναδοί ερευνητές. Τα ψάρια του βένθους αναπτύσσονται αργά και αναπαράγονται σπάνια, γι' αυτό και είναι πιο ευαίσθητα.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Memorial στο Νιουφάουντλαντ του Καναδά ανέλυσαν δεδομένα για πέντε είδη ψαριών του βένθους στο Βορειο Ατλαντικό και διαπίστωσαν ότι το διάστημα 1978-1994 οι πληθυσμοί τους μειώθηκαν κατά 89 έως 98%.
Το Δεκέμβριο του 2007, εξάλλου, ο Δρ. Άλεν Σόλντο του Πανεπιστημίου της Κροατίας δήλωνε: «Γνωρίζουμε ότι απειλούνται κυρίως με εξαφάνιση οι καρχαρίες και τα σαλάχια. Δεν έχουν φυσικό εχθρό, ωστόσο η υπερβολική αλιεία ενδέχεται να οδηγήσει σε γρήγορη μείωση των συγκεκριμένων ειδών», ενώ, στην Ελλάδα (βλ. εφημερίδα «Καθημερινή», 13/07/2008), «το πρόβλημα της μείωσης των αλιευμάτων είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια», επισημαίνει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Πόρων του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) Κώστας Παπακωνσταντίνου.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Memorial στο Νιουφάουντλαντ του Καναδά ανέλυσαν δεδομένα για πέντε είδη ψαριών του βένθους στο Βορειο Ατλαντικό και διαπίστωσαν ότι το διάστημα 1978-1994 οι πληθυσμοί τους μειώθηκαν κατά 89 έως 98%.
Το Δεκέμβριο του 2007, εξάλλου, ο Δρ. Άλεν Σόλντο του Πανεπιστημίου της Κροατίας δήλωνε: «Γνωρίζουμε ότι απειλούνται κυρίως με εξαφάνιση οι καρχαρίες και τα σαλάχια. Δεν έχουν φυσικό εχθρό, ωστόσο η υπερβολική αλιεία ενδέχεται να οδηγήσει σε γρήγορη μείωση των συγκεκριμένων ειδών», ενώ, στην Ελλάδα (βλ. εφημερίδα «Καθημερινή», 13/07/2008), «το πρόβλημα της μείωσης των αλιευμάτων είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια», επισημαίνει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Πόρων του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) Κώστας Παπακωνσταντίνου. Ο βασικός λόγος για το ανησυχητικό φαινόμενο είναι κατά κοινή ομολογία η υπεραλίευση. «Σύμφωνα με τις μετρήσεις 65% - 70% των εμπορικών ψαριών στην Ελλάδα υπεραλιεύεται», σημειώνει η κ. Σοφία Τσενικλή, υπεύθυνη της εκστρατείας της Greenpeace για το θαλάσσιο περιβάλλον. Η κατάσταση επιβαρύνεται όσο η τεχνολογία τελειοποιεί τα «δυναμικά» εργαλεία. Οι μηχανότρατες και τα γρι-γρι «οργώνουν» τον βυθό της θάλασσας πιάνοντας τόνους ψαριών. Ωστόσο, το 20% - 60% της ψαριάς τους πετιέται πίσω στη θάλασσα, επειδή πρόκειται για πολύ μικρά ή μη εμπορικά ψάρια που δεν ενδιαφέρουν φυσικά τους αλιείς.
Κοινωνιολογία: Το οροπέδιο Λασιθίου
Το οροπέδιο Λασιθίου βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το μήκος του (από τα ανατολικά προς τα δυτικά) είναι 12 χιλιόμετρα και το πλάτος του (από τα βόρεια προς τα νότια) 6 χιλιόμετρα.
Δυστυχώς, σήμερα, ο αριθμός των ανεμομύλων, μολονότι αυτοί αποτελούσαν ιδιαίτερο γνώρισμα του Λασιθίου επί σειρά ετών, έχει συρρικνωθεί σημαντικά και λιγοστοί υπάρχουν πια και εγκαταλειμμένοι και στη θέση «Σελί της Αμπέλου». Ο αριθμός τους έχει μειωθεί, και επειδή έχει λιγοστέψει ο πληθυσμός των χωριών του Λασιθίου σημαντικά και μάλιστα ο νεανικός που ασχολείται με τα αγροτικά, και διότι χρησιμοποιούνται πια νέες τεχνολογίες και μοντέρνα μηχανήματα στη θέση των ανεμομύλων.
Ενδεικτικά, ας αναφέρουμε ότι από 10.000 τη δεκαετία του 1960, έπεσαν στους 8.000 το 1973, το 1983 έφτασαν, μόλις, στους 1.000 οι ανεμόμυλοι, που σήμερα πια είναι λιγοστές δεκάδες σ’ όλο το λασιθιώτικο κάμπο, για τους οποίους ο δήμος θα έπρεπε να μεριμνήσει, ώστε να γίνουν γνωστοί και εκτός Κρήτης ως τουριστικός προορισμός. Ένα, όμως, ακόμα ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο είναι η μείωση του πληθυσμού στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, από 4220 κατοίκους (2085 άντρες έναντι 2135 γυναικών) το 1991 σε 3185 (1596 άντρες και 1589 γυναίκες) στην απογραφή του 2001, βάσει των στοιχείων της ΕΣΥΕ.
Δυστυχώς, σήμερα, ο αριθμός των ανεμομύλων, μολονότι αυτοί αποτελούσαν ιδιαίτερο γνώρισμα του Λασιθίου επί σειρά ετών, έχει συρρικνωθεί σημαντικά και λιγοστοί υπάρχουν πια και εγκαταλειμμένοι και στη θέση «Σελί της Αμπέλου». Ο αριθμός τους έχει μειωθεί, και επειδή έχει λιγοστέψει ο πληθυσμός των χωριών του Λασιθίου σημαντικά και μάλιστα ο νεανικός που ασχολείται με τα αγροτικά, και διότι χρησιμοποιούνται πια νέες τεχνολογίες και μοντέρνα μηχανήματα στη θέση των ανεμομύλων.
Ενδεικτικά, ας αναφέρουμε ότι από 10.000 τη δεκαετία του 1960, έπεσαν στους 8.000 το 1973, το 1983 έφτασαν, μόλις, στους 1.000 οι ανεμόμυλοι, που σήμερα πια είναι λιγοστές δεκάδες σ’ όλο το λασιθιώτικο κάμπο, για τους οποίους ο δήμος θα έπρεπε να μεριμνήσει, ώστε να γίνουν γνωστοί και εκτός Κρήτης ως τουριστικός προορισμός. Ένα, όμως, ακόμα ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο είναι η μείωση του πληθυσμού στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, από 4220 κατοίκους (2085 άντρες έναντι 2135 γυναικών) το 1991 σε 3185 (1596 άντρες και 1589 γυναίκες) στην απογραφή του 2001, βάσει των στοιχείων της ΕΣΥΕ. Βιβλιοπαρουσίαση: W. Rosener, «Οι αγρότες στην Ευρώπη»
«Οι αγρότες στην Ευρώπη» διά χειρός W. Rosener. Από τη σειρά «Η Διαμόρφωση της Ευρώπης» , που έχει γενικό επιμελητή – επιστημονικό υπεύθυνο τον Jacques Le Goff. Το παρόν βιβλίο κυκλοφόρησε, το 1993, ταυτόχρονα, στα γερμανικά, τα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ισπανικά και τα αγγλικά. Στην ελληνική γλώσσα μεταφράστηκε το 1999 για τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά Γράμματα» από τον Ιωάννη Δημητρούκα. Σημαντική ήταν κι η δουλειά της επιμελήτριας – διορθώτριας Μαρίας Αποστολοπούλου.
Ο W. Rosener είναι Γερμανός ιστορικός, συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Ιστορίας Μαξ Πλανκ της Γοτίγγης και έχει γράψει για την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία του ύστερου Μεσαίωνα.
Το παρόν έργο δεν περιορίζεται χωροχρονικά. «Ταξιδεύει» σε όλη τη (Δυτική, κυρίως) Ευρώπη και διατρέχει συνολικά χρονική περίοδο 11 αιώνων περίπου, από τον … 9ο έως τον 20ο αιώνα μ.Χ.. Κι αυτό είναι σημαντικό, γιατί έτσι ο W. Rosener μας δίδει τη δυνατότητα να δούμε διαχρονικά και σε διάφορους τόπους το αγροτικό ζήτημα και μέσα στους κόλπους των εκάστοτε κοινωνιών και επ’ ουδενί «ξεκομμένο». Σπουδαίο ρόλο στην κατανόηση του κειμένου, αναμφίβολα, «παίζουν» και οι χάρτες και τα γραφήματα, που ενσωμάτωσε ο ιστορικός στην αφήγηση. Δεν υπάρχει, όμως, αντίρρηση ότι σημαντική «βοήθεια» παρέχουν και οι διάφορες εικόνες που πλαισιώνουν το κείμενο, εφόσον απεικονίζουν στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής των αγροτικών κοινωνιών στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες ανά τους αιώνες!
Τα δώδεκα εξίσου ενδιαφέροντα, λοιπόν, κεφάλαια του βιβλίου είναι : 1. Αντιφατικές απόψεις για την αγροτική ζωή (ο συγγραφέας μας παρουσιάζει ποια στάση έλαβαν διαχρονικά έναντι του αγροτικού προβλήματος συγγραφείς, φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι, πολιτικοί κ.α.). 2. Υπάρχει μια ευρωπαϊκή αγροτιά; (ο W. Rosener εντοπίζει χωρικά το αντικείμενό του, θα τον απασχολήσει ό,τι απασχολεί το γεωργοκτηνοτροφικό κόσμο σε ανατολική και δυτική Ευρώπη). 3. Τα θεμέλια της ευρωπαϊκής αγροτιάς κατά τον Πρώιμο Μεσαίωνα (ο ιστορικός ξεκινά από τα «πρωτόλειά» του το θέμα). 4. Η αφετηριακή περίοδος του Όψιμου Μεσαίωνα (11ος – 13ος αιώνας/ ο W. Rosener προσπαθεί να μας εξηγήσει εάν η εποχή που έδωσε σημαντική «ώθηση» στη γερμανική αγροτική τάξη συμπαρέσυρε όλες τις τότε ευρωπαϊκές κοινωνίες). 5. Η Κρίσιμη εποχή του Ύστερου Μεσαίωνα (ο συγγραφέας παρουσιάζει τον 14ο και 15ο αιώνα , εποχή που χαρακτηρίζεται από στασιμότητα, ριζικές μεταβολές έναντι του παρελθόντος και κρίσεις). 6. Αγροτικές επαναστάσεις και αγροτική αντίσταση ( ιδιομορφία και, κατά τον W. Rosener, σημασία των διαφόρων ανά την Ευρώπη αγροτικών εξεγέρσεων). 7. Δυτικοευρωπαϊκή χωροδεσποτεία και ανατολικοευρωπαϊκός φεουδαλισμός αγαθών (ο ιστορικός εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στις δυτικοευρωπαϊκές και τις ανατολικοευρωπαϊκές αγροτικές κοινωνίες και προσπαθεί να τις ερμηνεύσει). 8. Εξέλιξη του πληθυσμού, οικιστικές δομές και ευρωπαϊκές αγροτικές ζώνες στους πρώιμους Νέους Χρόνους (ο συγγραφέας μας εξηγεί τι και πώς άλλαξε στην Ευρώπη από τον 16ο έως τα τέλη του 18ου αιώνα). 9. Αγροτική συγκυρία, προβλήματα διατροφής και αγροτική κοινωνική δομή (ο W. Rosener μας βοηθά να κατανοήσουμε τη μορφή των αγροτικών κοινωνιών και τα βιοτικά τους «προβλήματα»). 10. Γειτονιά και Κοινότητα Χωριού (βλέπουμε την πολιτική και νομική θέση των χωρικών και των κοινοτήτων τους). 11. Απελευθέρωση των αγροτών και αγροτικές μεταρρυθμίσεις στο 19ο αιώνα (ο W. Rosener μας εξηγεί τη «θέση» των αγροτικών μεταρρυθμίσεων μέσα στη Νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία) και 12. Οι αγρότες στη σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία ( ο ιστορικός μας παρουσιάζει πώς «εκσυγχρονίστηκε» η γεωργία τον 20ο αιώνα, πώς αντιμετωπίστηκε το αγροτικό ζήτημα στην κομμουνιστική ή ανατολική Ευρώπη και πώς στη δυτική Ευρωπαϊκή Κοινότητα).
Ο W. Rosener είναι Γερμανός ιστορικός, συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Ιστορίας Μαξ Πλανκ της Γοτίγγης και έχει γράψει για την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία του ύστερου Μεσαίωνα.
Το παρόν έργο δεν περιορίζεται χωροχρονικά. «Ταξιδεύει» σε όλη τη (Δυτική, κυρίως) Ευρώπη και διατρέχει συνολικά χρονική περίοδο 11 αιώνων περίπου, από τον … 9ο έως τον 20ο αιώνα μ.Χ.. Κι αυτό είναι σημαντικό, γιατί έτσι ο W. Rosener μας δίδει τη δυνατότητα να δούμε διαχρονικά και σε διάφορους τόπους το αγροτικό ζήτημα και μέσα στους κόλπους των εκάστοτε κοινωνιών και επ’ ουδενί «ξεκομμένο». Σπουδαίο ρόλο στην κατανόηση του κειμένου, αναμφίβολα, «παίζουν» και οι χάρτες και τα γραφήματα, που ενσωμάτωσε ο ιστορικός στην αφήγηση. Δεν υπάρχει, όμως, αντίρρηση ότι σημαντική «βοήθεια» παρέχουν και οι διάφορες εικόνες που πλαισιώνουν το κείμενο, εφόσον απεικονίζουν στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής των αγροτικών κοινωνιών στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες ανά τους αιώνες!
Τα δώδεκα εξίσου ενδιαφέροντα, λοιπόν, κεφάλαια του βιβλίου είναι : 1. Αντιφατικές απόψεις για την αγροτική ζωή (ο συγγραφέας μας παρουσιάζει ποια στάση έλαβαν διαχρονικά έναντι του αγροτικού προβλήματος συγγραφείς, φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι, πολιτικοί κ.α.). 2. Υπάρχει μια ευρωπαϊκή αγροτιά; (ο W. Rosener εντοπίζει χωρικά το αντικείμενό του, θα τον απασχολήσει ό,τι απασχολεί το γεωργοκτηνοτροφικό κόσμο σε ανατολική και δυτική Ευρώπη). 3. Τα θεμέλια της ευρωπαϊκής αγροτιάς κατά τον Πρώιμο Μεσαίωνα (ο ιστορικός ξεκινά από τα «πρωτόλειά» του το θέμα). 4. Η αφετηριακή περίοδος του Όψιμου Μεσαίωνα (11ος – 13ος αιώνας/ ο W. Rosener προσπαθεί να μας εξηγήσει εάν η εποχή που έδωσε σημαντική «ώθηση» στη γερμανική αγροτική τάξη συμπαρέσυρε όλες τις τότε ευρωπαϊκές κοινωνίες). 5. Η Κρίσιμη εποχή του Ύστερου Μεσαίωνα (ο συγγραφέας παρουσιάζει τον 14ο και 15ο αιώνα , εποχή που χαρακτηρίζεται από στασιμότητα, ριζικές μεταβολές έναντι του παρελθόντος και κρίσεις). 6. Αγροτικές επαναστάσεις και αγροτική αντίσταση ( ιδιομορφία και, κατά τον W. Rosener, σημασία των διαφόρων ανά την Ευρώπη αγροτικών εξεγέρσεων). 7. Δυτικοευρωπαϊκή χωροδεσποτεία και ανατολικοευρωπαϊκός φεουδαλισμός αγαθών (ο ιστορικός εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στις δυτικοευρωπαϊκές και τις ανατολικοευρωπαϊκές αγροτικές κοινωνίες και προσπαθεί να τις ερμηνεύσει). 8. Εξέλιξη του πληθυσμού, οικιστικές δομές και ευρωπαϊκές αγροτικές ζώνες στους πρώιμους Νέους Χρόνους (ο συγγραφέας μας εξηγεί τι και πώς άλλαξε στην Ευρώπη από τον 16ο έως τα τέλη του 18ου αιώνα). 9. Αγροτική συγκυρία, προβλήματα διατροφής και αγροτική κοινωνική δομή (ο W. Rosener μας βοηθά να κατανοήσουμε τη μορφή των αγροτικών κοινωνιών και τα βιοτικά τους «προβλήματα»). 10. Γειτονιά και Κοινότητα Χωριού (βλέπουμε την πολιτική και νομική θέση των χωρικών και των κοινοτήτων τους). 11. Απελευθέρωση των αγροτών και αγροτικές μεταρρυθμίσεις στο 19ο αιώνα (ο W. Rosener μας εξηγεί τη «θέση» των αγροτικών μεταρρυθμίσεων μέσα στη Νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία) και 12. Οι αγρότες στη σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία ( ο ιστορικός μας παρουσιάζει πώς «εκσυγχρονίστηκε» η γεωργία τον 20ο αιώνα, πώς αντιμετωπίστηκε το αγροτικό ζήτημα στην κομμουνιστική ή ανατολική Ευρώπη και πώς στη δυτική Ευρωπαϊκή Κοινότητα).
