Σπινθήρας
Μηνιαία Επιθεώρηση για τον Άνθρωπο και τη Γνώση
Η Ιστορία είναι η διαδρομή του Ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία
6/3/2009, τόμος 1, τεύχος 3
Θέματα:
- Πολιτισμός, κοινωνία και οικονομική κρίση (της σύνταξης)
- Ο χαρακτήρας της επανάστασης του 1821 (Δήγματα Ιστορίας).
- Μια επιπλέον διαφορά αντρών και γυναικών (Ανθρωπολογία).
- Ο Συνήγορος του παιδιού (Κοινωνιολογία).
- 1844, Σύνταγμα, Έλληνες και Όθωνας (Πολιτική)
- Μερκαντιλισμός και εθνικός πλούτος (Οικονομία)
- Ε. Χέμινγουεϊ, «Ο γέρος και η θάλασσα» (Λογοτεχνία)
- Αμεντέο Μοντιλιάνι (Ζωγραφική)
Πολιτισμός, κοινωνία και οικονομική κρίση
Έχετε αναρωτηθεί τι σχέση συνδέει τον πολιτισμό και την οικονομική ζωή ενός τόπου ή μιας κοινωνίας; Πολιτισμός, πρώτα απ’ όλα, είναι η εξύψωση του ανθρώπου πάνω από τη φυσική του κατάσταση. Είναι, με άλλα λόγια, η πρόοδός του, η οποία εξαρτάται από τον τρόπο που προσλαμβάνει και αφομοιώνει τα έξωθεν «ερεθίσματα» (ιδέες κ.α.) ή επηρεάζεται από τον κοινωνικό του περίγυρο, πέρα και πάνω από τη βαθμίδα στην οποία τον άφησε η φύση. Επιπλέον, ας θεωρηθεί και το σύνολο των υλικών, ηθικών, πνευματικών επιτευγμάτων του ανθρώπου, όπως αυτά σωρεύτηκαν κι αξιολογήθηκαν στη διάρκεια της ιστορίας του, από σύγχρονες ή κατοπινές γενιές.
Η κοινωνική και οικονομική, όμως, πρόοδος μιας κοινωνίας σηματοδοτεί και το έως πού θα φτάσει το πολιτισμικό επίπεδό της, το οποίο, αναμφίβολα, θα μπορούσε να θεωρηθεί και αποτέλεσμα ενός διαρκούς ανταγωνισμού ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις.
Ο Λ. Γκόλντμαν γράφει ότι «οι πραγματικοί δημιουργοί της πολιτισμικής δημιουργίας είναι οι κοινωνικές ομάδες και όχι τα απομονωμένα άτομα» («Για μιαν κοινωνιολογία του μυθιστορήματος», 1964). Ας θυμηθούμε και το ότι, κατά το «Χρυσό Αιώνα» (5ος αι. π.Χ.), η κλασική Αθήνα δεν έφτασε στην ακμή της από την ποιητική τέχνη καθενός τραγωδιογράφου ή κωμωδιογράφου ή την καλλιτεχνική δεξιότητα ενός γλύπτη ή αρχιτέκτονα ή αγγειοπλάστη π.χ. χωριστά, αλλά, πέρα από την παγκοίνως αποδεχτή πολιτική δύναμη και την οικονομική της ευημερία χάρη στον Περικλή, από το σύνολο των ποιητών και των καλλιτεχνών που ζούσαν και δρούσαν στην πόλη συγχρόνως.
Εκ των παραπάνω, λοιπόν, συνάγεται ότι σε καιρούς οικονομικής κρίσης για τις κοινωνίες παρατηρείται και πολιτισμική ένδεια…
Της σύνταξης
Δήγματα Ιστορίας: Ο χαρακτήρας της Επανάστασης του 1821
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στέκεται ως γεγονός σαν φωτεινό ορόσημο στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία του ελληνικού έθνους. Συνάμα, αποτελεί και σταθμό για τη βαλκανική και την ευρωπαϊκή γενικότερα ιστορία.
Η Ελληνική Επανάσταση δεν μοιάζει στη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση των τελών του 18ου αιώνα, ούτε κίνημα ανεξαρτησίας, όπως των αμερικανικών αποικιών, αλλά θεωρείται κίνημα, που, τελικά, αποτίναξε την πολύχρονη τούρκικη σκλαβιά από τις ελληνικές περιοχές. Ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, όμως, με κοινωνικές προεκτάσεις, δηλαδή του οποίου οι λαϊκοί αγωνιστές θέλανε να πάρουνε τις τύχες τους στα χέρια τους, να απελευθερωθούν από τον πολύχρονο τουρκικό ζυγό, να εγκαταστήσουν μια λαϊκή δημοκρατία, την οποία δεν ήθελαν, γιατί δεν τους συμφέρει, οι Ευρωπαίοι (βλ. ο Γάλλος πολιτικός, Σατομπριάν).
Δεν ήταν η ελληνική Επανάσταση υπέρ πίστεως, γιατί ποτέ δεν ακούστηκε κατά το 1821 τέτοιο σύνθημα, εφόσον η Τουρκία παρείχε σημαντικά προνόμια και ανεξιθρησκία στα λαϊκά στρώματα των μη μουσουλμάνων υπηκόων της και το περιβόητο «παιδομάζωμα» γινόταν όχι ως προϊόν βίαιου εξισλαμισμού αλλά από στρατιωτικούς λόγους. Επιπλέον, οι περιπτώσεις χριστιανών, που αλλαξοπίστησαν, αυτές ήσαν εκούσιες, γιατί οι άνθρωποι αυτοί κινούνταν από ιδιοτέλεια, ήθελαν ν’ αναρριχηθούν στην ιεραρχία της οθωμανικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
Βέβαια, να διευκρινιστεί και το ότι ο υπέρ πατρίδος Αγώνας κατά το 1821 δεν ήταν κύημα εθνικισμού, εφόσον αντιμετώπιζε απλώς τους αλλοεθνείς Τούρκους απλώς σαν ένα κρίκο από την αλυσίδα που καταπίεζε τα λαϊκά στρώματα, οι άλλοι δύο κρίκοι ήσαν οι κοτζαμπάσηδες και το ιερατείο. Και η αλυσίδα που καταπίεζε το λαό δε θα ‘βγαινε παρά μονάχα όλοι μαζύ οι κρίκοι της έσπαγαν, το ‘χαν, δηλαδή, συνειδητοποιήσι οι επαναστάτες, ότι και η τούρκικη σκλαβιά πρέπει να φύγει και οι πρόκριτοι και οι αρχιερείς να παραμεριστούν! Και υπ’ αυτή την έννοια, η Επανάσταση του 1821 είναι και εθνική, εφόσον οι στόχοι της απαιτούν πάνδημη συστράτευση, και κοινωνική, γιατί θέλει να αλλάξει την εικόνα των ελληνικών κοινοτήτων.
Έτσι, μπορούμε να καταλάβουμε και γιατί ο ιστορικός Χρ. Βυζάντιος σημειώνει: «Προύχοντες, κληρικοί, αρματολοί και κλέφται, λόγιοι και πλούσιοι, συνεφώνησαν ή μάλλον συνώμοσαν και παραχρήμα επαναστάτησαν κατά της τουρκικής δυναστείας» (!)
Πριν προχωρήσουμε, ας καταθέσουμε και την άποψη ενός αυτόπτη μάρτυρα των ιστορικών γεγονότων της Επανάστασης, του Φωτάκου, για το χαρακτήρα της. «Η Επανάσταση ήταν εθνική, για την Πατρίδα και την Πίστη...» έγραφε στα «Απομνημονεύματά» του και η άποψη αυτή, μάλλον, ερχόμενη στο νου μας μαζύ με τις αμέσως προηγούμενες, θα μας βοηθήσουν να μας ερμηνεύσουμε πολλά απ’ όσα θα συμβούν στη διάρκεια του Αγώνα.
Το ίδιο χρήσιμη θα μας αναφανεί και η γνώμη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, μιας από τις ηγετικές μορφές του Ελληνικού Αγώνα της περιόδου 1821 – ’29. Τη βρίσκουμε καταγραμμένη στα απομνημονεύματά του, που μας διασώθηκαν όπως τα υπαγόρεψε στον Γ. Τερτσέτη μεταπολεμικά: «Η Επανάσταση η δική μας δεν ομοίαζε με καμιά απ’ όσες γίνονται σήμερα στην Ευρώπη. Της Ευρώπης οι Επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών τους είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο δικός μας πόλεμος ήταν ο πιο δίκαιος. Ήταν έθνος με άλλο έθνος. Ο Σουλτάνος ποτέ δεν θέλησε να θεωρήσει τον ελληνικό λαό ως λαό, αλλά τους έβλεπε ως σκλάβους».
Η Ελληνική Επανάσταση, όμως, δεν είναι μόνο μια ελληνική υπόθεση, αλλά μια κίνηση με πλατύτερη σημασία. Όταν ο ελληνικός λαός – παρά τις όποιες διχόνοιες και τους, παραλίγο καταστροφικούς, εμφυλίους πολέμους – στάθηκε όρθιος και αγωνίστηκε μέχρις εσχάτου αναπνοής και τελευταίας ρανίδας του αίματός του για την πολυπόθητη λευτεριά, έδωσε το έναυσμα του εθνικού ξυπνήματος των άλλων λαών της χερσονήσου του Αίμου, που ζούσαν κάτω από την Οθωμανική κατοχή και υπό μεσαιωνικό «λήθαργο» μέχρι τον 19ο αιώνα. Συμβατικά, ως αφετηρία της μακραίωνης Οθωμανικής κυριαρχίας στους Έλληνες ας θεωρηθεί η ημέρα άλωσης της Κωνσταντινούπολης από το Σουλτάνο, Μωάμεθ το 2ο, τον επονομαζόμενο και «Πορθητή», η 29η Μαΐου 1453, απ’ την οποία και μετά, σιγά – σιγά επεκτάθηκε στα Βαλκάνια.
Γ. Ο. Η. Σ.
Ανθρωπολογία
Μια επιπλέον διαφορά αντρών και γυναικών
Μια επιπλέον διαφορά αντρών και γυναικών
Πέρα από όσα, κρυφά ή φανερά «σημάδια», ξέρατε μέχρι σήμερα ότι διαφοροποιούν άντρες και γυναίκες, ήλθε να προστεθεί κάτι ακόμα τους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς. Οι εγκέφαλοι ανδρών και γυναικών αντιδρούν διαφορετικά στα όμορφα αντικείμενα, όπως οι πίνακες ζωγραφικής ή τα τοπία. Οι γυναίκες εκτιμούν το ωραίο και με τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, ενώ, όπως διαπίστωσαν οι νευροεπιστήμονες, οι άνδρες κυρίως το δεξί ημισφαίριο. 
Ο Φρανσίσκο Αγιάλα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Ιρβάιν και ο Καμίλο Κόντε από το Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων στην Ισπανία χρησιμοποίησαν την τεχνική της μαγνητοεγκεφαλογραφίας για να εξετάσουν τους εγκεφάλους εθελοντών την ώρα που κοίταζαν διάφορες εικόνες. Η έρευνα και τα συμπεράσματά τους, λοιπόν, δημοσιεύτηκαν στο Proceedings of the National Academy of Sciences ( βλ. www.in.gr) .
Η έρευνα έδειξε μόνο διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα, όχι όμως και διαφορετικά αισθητικά κριτήρια μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Και στα δύο φύλα, όπως γνωστοποιήθηκε, η περιοχή που ενεργοποιείται περισσότερο στη θέα της ομορφιάς, είναι ο βρεγματικός λοβός, κοντά στην κορυφή του κεφαλιού, ο οποίος εμπλέκεται στην οπτική αντίληψη, τον προσανατολισμό στον χώρο και την επεξεργασία των πληροφοριών. Στους άνδρες η ενεργοποίηση λαμβάνει χώρα βασικά στο δεξί λοβό, ενώ στις γυναίκες και στις πλευρές.
Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι οι εγκέφαλοι ανδρών και γυναικών επεξεργάζονται με διαφορετικό τρόπο τις πληροφορίες σε σχέση με το χώρο, κάτι που πιθανώς συμβαίνει μόνο στους ανθρώπους. Οι γυναίκες, όταν βλέπουν ένα αντικείμενο, το συνδέουν με τη γλώσσα κυρίως, ενώ οι άνδρες επικεντρώνονται στη σχέση του με το χώρο.Σύμφωνα με την έρευνα, «οι διαφορές ανάμεσα στα διακοσμητικά αντικείμενα που βρέθηκαν σε τοποθεσίες Νεάντερταλ και σύγχρονων ανθρώπων, υποστηρίζουν την άποψη υπέρ ενός μοντέρνου εγκεφάλου που είναι ικανός να εκτιμά την ομορφιά και των χρήσεων της, αλλά με διαφορετικό τρόπο [στα δύο φύλα]».
Κοινωνιολογία
Ο Συνήγορος του Παιδιού
Ο Συνήγορος του Παιδιού, που λειτουργεί από το 2003 στο πλαίσιο της Ανεξάρτητης Αρχής Συνήγορος του Πολίτη, προσκαλεί μικρούς και μεγάλους να επαγρυπνούν και να αναλαμβάνουν δράσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού. Τα παιδιά, ας μην το λησμονούμε, έχουν δικαιώματα και ότι για περιπτώσεις παραβιάσεών τους μπορεί ο καθένας να απευθυνθεί στο Συνήγορο του Παιδιού, ζητώντας την παρέμβασή του με σκοπό τη λήψη μέτρων για την προστασία τους.
Ο Συνήγορος του Παιδιού έχει, έως σήμερα, ασχοληθεί με εκατοντάδες καταγγελίες. Οι ανήλικοι μπορούν να επικοινωνούν με το Συνήγορο σε ειδική τηλεφωνική γραμμή χωρίς χρέωση (800.11.32000), την οποία απαντούν ειδικευμένοι επιστήμονες που στελεχώνουν την Αρχή. Οι ενήλικες μπορούν να καλούν στην τηλεφωνική γραμμή του Συνηγόρου του Πολίτη, 210/7289600.
Ο Φρανσίσκο Αγιάλα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Ιρβάιν και ο Καμίλο Κόντε από το Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων στην Ισπανία χρησιμοποίησαν την τεχνική της μαγνητοεγκεφαλογραφίας για να εξετάσουν τους εγκεφάλους εθελοντών την ώρα που κοίταζαν διάφορες εικόνες. Η έρευνα και τα συμπεράσματά τους, λοιπόν, δημοσιεύτηκαν στο Proceedings of the National Academy of Sciences ( βλ. www.in.gr) .
Η έρευνα έδειξε μόνο διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα, όχι όμως και διαφορετικά αισθητικά κριτήρια μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Και στα δύο φύλα, όπως γνωστοποιήθηκε, η περιοχή που ενεργοποιείται περισσότερο στη θέα της ομορφιάς, είναι ο βρεγματικός λοβός, κοντά στην κορυφή του κεφαλιού, ο οποίος εμπλέκεται στην οπτική αντίληψη, τον προσανατολισμό στον χώρο και την επεξεργασία των πληροφοριών. Στους άνδρες η ενεργοποίηση λαμβάνει χώρα βασικά στο δεξί λοβό, ενώ στις γυναίκες και στις πλευρές.
Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι οι εγκέφαλοι ανδρών και γυναικών επεξεργάζονται με διαφορετικό τρόπο τις πληροφορίες σε σχέση με το χώρο, κάτι που πιθανώς συμβαίνει μόνο στους ανθρώπους. Οι γυναίκες, όταν βλέπουν ένα αντικείμενο, το συνδέουν με τη γλώσσα κυρίως, ενώ οι άνδρες επικεντρώνονται στη σχέση του με το χώρο.Σύμφωνα με την έρευνα, «οι διαφορές ανάμεσα στα διακοσμητικά αντικείμενα που βρέθηκαν σε τοποθεσίες Νεάντερταλ και σύγχρονων ανθρώπων, υποστηρίζουν την άποψη υπέρ ενός μοντέρνου εγκεφάλου που είναι ικανός να εκτιμά την ομορφιά και των χρήσεων της, αλλά με διαφορετικό τρόπο [στα δύο φύλα]».
Κοινωνιολογία
Ο Συνήγορος του Παιδιού
Ο Συνήγορος του Παιδιού, που λειτουργεί από το 2003 στο πλαίσιο της Ανεξάρτητης Αρχής Συνήγορος του Πολίτη, προσκαλεί μικρούς και μεγάλους να επαγρυπνούν και να αναλαμβάνουν δράσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού. Τα παιδιά, ας μην το λησμονούμε, έχουν δικαιώματα και ότι για περιπτώσεις παραβιάσεών τους μπορεί ο καθένας να απευθυνθεί στο Συνήγορο του Παιδιού, ζητώντας την παρέμβασή του με σκοπό τη λήψη μέτρων για την προστασία τους.
Ο Συνήγορος του Παιδιού έχει, έως σήμερα, ασχοληθεί με εκατοντάδες καταγγελίες. Οι ανήλικοι μπορούν να επικοινωνούν με το Συνήγορο σε ειδική τηλεφωνική γραμμή χωρίς χρέωση (800.11.32000), την οποία απαντούν ειδικευμένοι επιστήμονες που στελεχώνουν την Αρχή. Οι ενήλικες μπορούν να καλούν στην τηλεφωνική γραμμή του Συνηγόρου του Πολίτη, 210/7289600.
Στην πλειοψηφία τους οι υποθέσεις που φτάνουν έως το Συνήγορο του Παιδιού αφορούν θέματα σχετικά με την εκπαίδευση (38%), αλλά και άλλα σχετικά με θέματα υγείας, πρόνοιας, υποδοχής μεταναστών, επιμέλειας των γονέων, κακοποίησης, εκμετάλλευσης, προσβολής προσωπικότητας του παιδιού, ψυχαγωγίας, κ.α. Επιπρόσθετα, ο Συνήγορος του Παιδιού επεξεργάζεται και προτείνει αλλαγές και βελτιώσεις στην εθνική νομοθεσία για τα παιδιά, με πιο πρόσφατη τη συμβολή του στο νέο νομοσχέδιο για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας.Περισσότερα, όμως, στοιχεία για τη λειτουργία του Συνηγόρου του Παιδιού στη χώρα μας υπάρχουν στην ιστοσελίδα http://www.0-18.gr/.
Πολιτική
1844, Σύνταγμα, Έλληνες και Όθωνας
Το 1833, με την «κηδεμονία» της Βαυαρικής αντιβασιλείας που τον «προίκισε» ο πατέρας του, ο βασιλιάς της Βαυαρίας, Λουδοβίκος, και την «προστασία» των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία), κατέφτασε ο πρώτος βασιλιάς του ελεύθερου και ανεξάρτητου από τον τουρκικό ζυγό ελληνικού κράτους, ο Όθωνας. Δύο χρόνια αργότερα, το 1835, ενηλικιώθηκε ο Βαυαρός πρίγκιπας και, παραμερίζοντας την αντιβασιλεία, που είχε κερδίσει την αντιπάθεια των Ελλήνων αγωνιστών της Επανάστασης του ’21, ανέλαβε τα ηνία της χώρας, έχοντας από κοντά, μετά το 1837, την επίσης Γερμανίδα σύζυγό του, Αμαλία, που μάλλον είχε το «λύειν και το δεσμείν» της εξουσίας αυτή παρά ο άντρας της, θυμίζοντας ίσως τούτο το βασιλικό ζεύγος και τον Ιουστινιανό τον 1ο και τη Θεοδώρα του Βυζαντίου.
Έπειτα, όμως, από περίπου μια δεκαετία απόλυτης και ανεξέλεγκτης μοναρχίας του Όθωνα, ξεσπά, μάλλον υποκινούμενο από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις από πολιτικοοικονομικές υπέρ τους αιτίες, το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Το κυρίαρχο αίτημα των εξεγερμένων (φωτογραφία) ήταν η κατάρτιση Συντάγματος, γιατί μέχρι τότε ο βασιλέας έκανε ό,τι ήθελε χωρίς να λογοδοτεί.
Αποτέλεσμα είχε τούτος ο ξεσηκωμός να συγκληθεί συντακτική εθνοσυνέλευση, η οποία ψήφισε το Σύνταγμα του 1844, βάσει του οποίου εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της Συνταγματικής Μοναρχίας και ίσχυσε η «μοναρχική αρχή». Ο βασιλιάς, μοναδικός φορέας κυριαρχίας, διόριζε τους υπουργούς και χαρακτηριζόταν ως πηγή της δικαστικής εξουσίας. Η αρχή της δεδηλωμένης, της ψήφου εμπιστοσύνης της Βουλής προς την εκάστοτε κυβέρνηση, θα καθυστερήσει 30 χρόνια ακόμα. Τη νομοθετική εξουσία, πάντως, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1844, ασκούσε η αιρετή Βουλή και η διορισμένη Γερουσία, με τη συμμετοχή του βασιλιά, ο οποίος κύρωνε τους νόμους. Η προστασία των δικαιωμάτων ενισχυόταν με το απόρρητο των επιστολών, την αρχή του «φυσικού δικαστή» και την εγγύηση του ορκωτού συστήματος.
Ο εκλογικός νόμος του 1844 κατοχύρωνε, στην πράξη, την καθολική ψηφοφορία του άρρενος ενήλικου πληθυσμού. Αντίθετα, η συνέλευση απέκλειε τη δυνατότητα κατάληψης δημοσίων αξιωμάτων από τους γεννηθέντες εκτός της χώρας, τους ετερόχθονες.
Τα κατοπινά χρόνια θεωρούνται από τους ιστορικούς ως περίοδος πλημμελούς εκ μέρους του Άνακτος εφαρμογής του Συντάγματος και έντονης λαϊκής δυσφορίας από την ανάληψη της εξουσίας από διάφορες αυλικές κυβερνήσεις έως την έξωση του Όθωνα και της Αμαλίας το 1862, με σημαντικότερη περίοδο την έμμεση «ανάμειξη» της Ελλάδας στον Κριμαϊκό πόλεμο του 1854 – ’56.
Πηγές: Γ. Κορδάτου, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», Εκδοτική Αθηνών «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους».
Οικονομία
Μερκαντιλισμός και εθνικός πλούτος
Η οικονομική φιλοσοφία του ευρωπαϊκού εμπορικού και κυβερνητικού κατεστημένου το 16ο και 17ο αιώνα, ο εμποροκρατισμός ή μερκαντιλισμός (βλ. «Ελευθεροτυπία», 12/02/2002), είναι μια οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία η οικονομική ευημερία ενός έθνους εξαρτάται από την προσφορά κεφαλαίων και ότι ο όγκος του συνολικού εμπορίου μένει σταθερός (δεν μεταβάλλεται). Μια σημαντικότατη, για τους μερκαντιλιστές, πηγή οικονομικής ευημερίας είναι η ηγεμονία του εθνικού κράτους, με την οποία τα κυρίαρχα κράτη αποκτούν ρόλο προστάτη, κυρίως με υψηλούς δασμούς στις εισαγωγές και εξαγωγικές επιδοτήσεις για τα εγχώρια αγαθά, προάγοντας τα συμφέροντα των ντόπιων εμπόρων.
Αποτέλεσμα είχε τούτος ο ξεσηκωμός να συγκληθεί συντακτική εθνοσυνέλευση, η οποία ψήφισε το Σύνταγμα του 1844, βάσει του οποίου εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της Συνταγματικής Μοναρχίας και ίσχυσε η «μοναρχική αρχή». Ο βασιλιάς, μοναδικός φορέας κυριαρχίας, διόριζε τους υπουργούς και χαρακτηριζόταν ως πηγή της δικαστικής εξουσίας. Η αρχή της δεδηλωμένης, της ψήφου εμπιστοσύνης της Βουλής προς την εκάστοτε κυβέρνηση, θα καθυστερήσει 30 χρόνια ακόμα. Τη νομοθετική εξουσία, πάντως, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1844, ασκούσε η αιρετή Βουλή και η διορισμένη Γερουσία, με τη συμμετοχή του βασιλιά, ο οποίος κύρωνε τους νόμους. Η προστασία των δικαιωμάτων ενισχυόταν με το απόρρητο των επιστολών, την αρχή του «φυσικού δικαστή» και την εγγύηση του ορκωτού συστήματος.
Ο εκλογικός νόμος του 1844 κατοχύρωνε, στην πράξη, την καθολική ψηφοφορία του άρρενος ενήλικου πληθυσμού. Αντίθετα, η συνέλευση απέκλειε τη δυνατότητα κατάληψης δημοσίων αξιωμάτων από τους γεννηθέντες εκτός της χώρας, τους ετερόχθονες.
Τα κατοπινά χρόνια θεωρούνται από τους ιστορικούς ως περίοδος πλημμελούς εκ μέρους του Άνακτος εφαρμογής του Συντάγματος και έντονης λαϊκής δυσφορίας από την ανάληψη της εξουσίας από διάφορες αυλικές κυβερνήσεις έως την έξωση του Όθωνα και της Αμαλίας το 1862, με σημαντικότερη περίοδο την έμμεση «ανάμειξη» της Ελλάδας στον Κριμαϊκό πόλεμο του 1854 – ’56.
Πηγές: Γ. Κορδάτου, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», Εκδοτική Αθηνών «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους».
Οικονομία
Μερκαντιλισμός και εθνικός πλούτος
Η οικονομική φιλοσοφία του ευρωπαϊκού εμπορικού και κυβερνητικού κατεστημένου το 16ο και 17ο αιώνα, ο εμποροκρατισμός ή μερκαντιλισμός (βλ. «Ελευθεροτυπία», 12/02/2002), είναι μια οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία η οικονομική ευημερία ενός έθνους εξαρτάται από την προσφορά κεφαλαίων και ότι ο όγκος του συνολικού εμπορίου μένει σταθερός (δεν μεταβάλλεται). Μια σημαντικότατη, για τους μερκαντιλιστές, πηγή οικονομικής ευημερίας είναι η ηγεμονία του εθνικού κράτους, με την οποία τα κυρίαρχα κράτη αποκτούν ρόλο προστάτη, κυρίως με υψηλούς δασμούς στις εισαγωγές και εξαγωγικές επιδοτήσεις για τα εγχώρια αγαθά, προάγοντας τα συμφέροντα των ντόπιων εμπόρων.
Ο Ζαν Μπατίστ Κολμπέρ (1619 – 1683, εικόνα), υπουργός οικονομικών του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου του 14ου, ήταν εκείνος που ίδρυσε, λοιπόν, την οικονομική μορφή του μερκαντιλισμού, ο οποίος, σε γενικές γραμμές, βασιζόταν στην αντίληψη ότι ο πλούτος ενός έθνους πρωτίστως βασίζεται στη συσσώρευση πολύτιμων μετάλλων (χρυσού και αργύρου) και γι' αυτό, όταν μια χώρα δεν διαθέτει δικά της μεταλλεία (ή δεν τα ανακαλύπτει μέσω ιμπεριαλιστικών κατακτήσεων στο εξωτερικό, όπως οι Ισπανοί στη Λατινική Αμερική), πρέπει να έχει περισσότερες εξαγωγές από εισαγωγές προϊόντων, ώστε να συσσωρεύει «σκληρό συνάλλαγμα».Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι ο μερκαντιλισμός εκπροσωπούσε την ανύψωση των εμπορικών συμφερόντων σε εθνική πολιτική σε σύμπνοια με τους μονάρχες της Ευρώπης.
Λογοτεχνία
Ε. Χέμινγουεϊ, «Ο γέρος και η θάλασσα»
Ο Έρνεστ Μίλλερ Χέμινγουεϊ (1899 – 1961, φωτογραφία), Αμερικανός πολυγραφότατος και πολυσυζητημένος λογοτέχνης και δημοσιογράφος, θεωρείται από πολλούς από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες των Γραμμάτων του 20ου αιώνα. Μάλιστα, βραβεύθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ το 1953 και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1954. Τη διπλή βράβευσή του την οφείλει, σε μεγάλο βαθμό, πέρα από το σημαντικό σε αξία και όγκο έως τότε έργο του, στα εγκωμιαστικά σχόλια για το έργο του «Ο γέρος και η θάλασσα» (1951/2).
Ε. Χέμινγουεϊ, «Ο γέρος και η θάλασσα»
Ο Έρνεστ Μίλλερ Χέμινγουεϊ (1899 – 1961, φωτογραφία), Αμερικανός πολυγραφότατος και πολυσυζητημένος λογοτέχνης και δημοσιογράφος, θεωρείται από πολλούς από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες των Γραμμάτων του 20ου αιώνα. Μάλιστα, βραβεύθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ το 1953 και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1954. Τη διπλή βράβευσή του την οφείλει, σε μεγάλο βαθμό, πέρα από το σημαντικό σε αξία και όγκο έως τότε έργο του, στα εγκωμιαστικά σχόλια για το έργο του «Ο γέρος και η θάλασσα» (1951/2).
Στο μυθιστόρημα αυτό του Χέμινγουεϊ, πρωταγωνιστής είναι ο Σαντιάγκο, ένας γέρος ψαράς μοναχικός, που θα δώσει τη μεγαλύτερη κι ίσως την τελευταία μάχη του με ένα μεγάλο ξιφία στα βαθιά νερά. Θα χρησιμοποιήσει τη μαστοριά, το μυαλό και την τέχνη. Τρεις μέρες θα κρατήσει η μάχη κι ο Σαντιάγκο θα νικήσει. Όταν μπαίνει στο λιμάνι, αργά την τρίτη νύχτα, δίπλα στο βαρκάκι πλέει μονάχα το άσπρο κόκαλο από το τεράστιο ψάρι που καταβρόχθισαν οι καρχαρίες.Και, τέλος, ποιο είναι το μήνυμα του εν λόγω λογοτεχνήματος προς τους αναγνώστες; Ο άνθρωπος μπορεί να χάσει στον καθημερινό αγώνα τα πάντα, ποτέ, όμως, δε νικιέται.
Ζωγραφική
Αμεντέο Μοντιλιάνι
Ο Αμεντέο Κλεμέντε Μοντιλιάνι (12 Ιουλίου 1884 – 24 Ιανουαρίου 1920) ήταν Ιταλός εβραϊκής καταγωγής ζωγράφος και γλύπτης, που «σημάδεψε» τις αρχές του 20ου αιώνα στο Παρίσι. Ο Α. Μοντιλιάνι (βλ. «Καθημερινή», 28-07-2006) είναι τόσο διάσημος για τη σκανδαλώδη ζωή του, όσο και για την τέχνη του.
Ο Μοντιλιάνι είναι σίγουρα το πρότυπο του «καταραμένου καλλιτέχνη» των αρχών του 20ού αιώνα. Το στοιχειωμένο ταλέντο, κατάλληλο για χολιγουντιανή ταινία. Τα πορτρέτα του είναι εκπληκτικό πόσο «δεν» συγκρατούν το βλέμμα. Οι φημισμένες γυναίκες του – μακρύμισχες, λεπτές, γαλήνιες – δεν είναι ποτέ τίποτε περισσότερο ή βαθύτερο από ό,τι δείχνουν στην επιφάνεια.Και από πού προέρχεται το περιώνυμο στυλ του; Καρυάτιδες, κυκλαδικά ειδώλια, αντίγραφα αφρικανικής τέχνης, λίγος Πικάσο, μια κεφαλή από γύψο (το κλειδί σε ό,τι ακολούθησε) εμπνευσμένη από τον φίλο του Μπρανκούζι. Η σύνθεση όλων τούτων ήταν η κλασική τακτική της αβάν γκαρντ, στο Παρίσι του 1914. Και τη σύνθεση αυτή, με τις απλωμένες, ρυθμικές καμπύλες, την υπέροχη χρωματική παλέτα της οπτής γης (τερακότα), τα κρεμώδη και τα γκρίζα του περιστεριού, ο Μοντιλιάνι πετυχαίνει με έναν εξαιρετικής ομορφιάς τρόπο. Ένας, κάποιου είδους, μανιερισμός, ανάμεικτος με Μποτιτσέλι, Παρμιτζιανίνο και μελαγχολία.
